Liên quan đến vụ việc Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Tồn – nguyên Viện trưởng Viện Ngôn, người được phong chức danh Giáo sư năm 2009 bị tố "đạo văn" từ chính các luận văn, luận án của học trò mà ông hướng dẫn, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã có ý kiến chỉ đạo. 

Theo đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo làm rõ nghi vấn đạo văn của Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Tồn, bảo đảm nghiêm minh, khách quan, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Trước đó, như đã đã thông tin, nhiều chuyên gia trong ngành ngôn ngữ học đang xôn xao về công trình của Giáo sư Nguyễn Đức Tồn – nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học có đến 130 trang “giống kỳ lạ” với những nghiên cứu đã được công bố trước đó.

GS.TS Nguyễn Văn Lợi - Nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học, nguyên Thư ký Hội đồng chức danh ngành Ngôn ngữ học nhiệm kỳ 2000 – 2007 khẳng định ông Nguyễn Đức Tồn từng 2 lần không được phong chức danh Giáo sư bởi Hội đồng lúc đó cho rằng công trình nghiên cứu được xác định “đạo văn”.

Cụ thể, trong sách “Tìm hiểu đặc trưng văn hóa – dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt (Trong sự so sánh với những dân tộc khác)” (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2002), có nhiều trang chép nguyên xi từ luận án: “Đặc điểm trường từ vựng ngữ nghĩa tên gọi động vật” của nghiên cứu sinh Nguyễn Thúy Khanh, bảo vệ cách đó 6 năm (năm 1996) tại cơ sở đào tạo Viện Ngôn ngữ học.

Trong sách trên của ứng viên Nguyễn Đức Tồn, cũng có hàng chục trang chép  gần như nguyên vẹn từ luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Ngôn ngữ học, đã bảo vệ cách đó 7 năm: “Đặc điểm định danh và ngữ nghĩa trường từ vựng tên gọi thực vật trong tiếng Việt” của Cao Thị Thu, sinh viên K36 (1991-1995) Khoa Ngôn ngữ học, Trường đại học KHXH&NV Hà Nội.

Nội dung cuốn sách của ông Tồn (trái) có nhiều đoạn rất giống với luận án của nghiên cứu sinh do mình hướng dẫn

Xung quanh sự việc này, GS Nguyễn Đức Tồn cũng cho biết cũng đã có đơn gửi Thủ tướng Chính Phủ. Trong đơn, ông Nguyễn Đức Tồn cũng mong muốn cơ quan chức năng thẩm tra để xác định và kết luận rõ ràng ông có đạo văn hay không. Ông Tồn mong muốn cuộc thẩm tra được tiến hành cẩn trọng, đúng pháp luật, có sự tham gia của Vụ Pháp lý, Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo. 

Trong sách trên của ứng viên Nguyễn Đức Tồn, cũng có hàng chục trang chép  gần như nguyên vẹn từ luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Ngôn ngữ học, đã bảo vệ cách đó 7 năm: “Đặc điểm định danh và ngữ nghĩa trường từ vựng tên gọi thực vật trong tiếng Việt” của Cao Thị Thu, sinh viên K36 (1991-1995) Khoa Ngôn ngữ học, Trường đại học KHXH&NV Hà Nội.

Trả lời báo giới, GS.TSKH Trần Ngọc Thêm - Ủy viên Hội đồng Giáo sư Nhà nước, cho rằng việc kết luận ông Nguyễn Đức Tồn đạo văn là đã rõ ràng.

“Khi đối chiếu các văn bản, chúng tôi nhận thấy nội dung các trang trong chương I luận án của nghiên cứu sinh Thuý Khanh hoàn toàn trùng khít đến từng câu, từng đoạn với những câu, đoạn trong luận án của ông Tồn, mặc dù 2 thứ tiếng khác nhau” – GS Trần Ngọc Thêm cho biết.

Theo GS Trần Ngọc Thêm, với số trang trùng cao như thế (4 chương, tổng cộng hơn 100 trang), thì nghiên cứu sinh Nguyễn Thuý Khanh (và sinh viên Cao Thị Thu) phải được ghi tên là những đồng tác giả. Chép lại hơn 100 trang, chiếm gần 1/3 toàn bộ cuốn sách, mà không được ghi tên ở trang đầu là những đồng tác giả hoặc thậm chí là những cộng tác viên, thực chất cũng là một dạng “đạo văn”.

Gần đây nhất, Tiến sĩ Nguyễn Thúy Khanh – Tác giả luận án “Đặc điểm trường từ vựng ngữ nghĩa tên gọi động vật” cũng đã trao đổi với Dân Việt về vấn đề ông Nguyễn Đức Tồn bị nghi đạo văn. TS Khanh nhấn mạnh vụ việc cần đưa ra Hội đồng khoa học xem xét và xử lý dứt điểm.

Tiến sỹ Nguyễn Thúy Khanh đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng để khẳng định luận án do bà bảo vệ là do bà thực hiện, không hề chép từ luận án tiếng Nga của ông Tồn. Tuy nhiên, Tiến sỹ Khanh mong muốn sẽ có một Hội đồng khoa học được thành lập để xem xét việc này và sẽ trình bày trước Hội đồng. 

Trên phương tiện thông tin đại chúng, TS Khanh muốn lên tiếng một lần nêu rõ quan điểm.

Dưới đây là nguyên văn ý kiến của TS Nguyễn Thúy Khanh gửi đến một số cơ quan báo giới về nghi vấn đạo văn của GS Nguyễn Đức Tồn:

"Đây là vấn đề đã được đặt ra và giải quyết cách đây mười năm, khi tôi chưa nghỉ hưu. Những vấn đề cần nói tôi đã nói rất rõ ràng, cụ thể, minh bạch trước Viện Ngôn Ngữ Học và toàn bộ lãnh đạo Viện Khoa Học Xã Hội Việt Nam (nay là Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội VN) từ năm 2007. Hiện tôi vẫn lưu văn bản. 

Đến nay vấn đề này lại được đặt ra. Đúng hay sai, tên tuổi của tôi vẫn bị nêu lên. Đó là sự xúc phạm đến danh dự cá nhân tôi và một số người khác, mặc dù chúng tôi chỉ là nạn nhân của những cuộc xung đột. Hơn nữa, vấn đề này cũng ảnh hưởng không ít đến hình ảnh của các nhà khoa học Việt Nam

Thiết nghĩ, đây là một vấn đề mang tính khoa học của những người làm công tác khoa học. Do đó, rất cần thiết có một Hội đồng khoa học xem xét, đối chứng cụ thể và giải quyết dứt điểm. Lúc đó, cần thiết, chúng tôi sẽ có mặt. Việc này cũng đã từng được thực hiện, tốn khá nhiều thời gian của mọi người, nhưng rất tiếc chưa được giải quyết đến nơi đến chốn.

Nhân phát biểu của GS.TSKH Trần Ngọc Thêm - Uỷ viên Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà Nước trong bài phỏng vấn trên báo Điện tử Dân Việt ngày 15.5.2018, chúng tôi cũng xin ghi nhận ý kiến khẳng định của ông: “ Nếu dựa trên những minh chứng đối chiếu treo cách sao chụp rất rõ ràng,  trong đó nội dung cuốn sách của ông Tồn đúng từng câu từng chữ trong suốt hơn 100 trang với nội dung các luận án, bài viết của học trò đã bảo vệ, công bố trước đó, thì việc kết luận ông Tồn đạo văn sẽ là hiển nhiên”.

Tuy nhiên, chúng tôi cũng không chấp nhận lý do GS.TSKH Trần Ngọc Thêm đã biện luận hộ ông Tồn khi chỉ nghe một mình ông Tồn trình bày là đã “chữa cho tôi từng dấu chấm phẩy” và” chữa cả bài viết và luận án” đến mức văn phong trong các bài viết của luận án cũng giống văn phong của ông Tồn v.v. Chỉ ngần ấy mà GS TSKH Trần Ngọc Thêm đã biện hộ cho ông Tồn: “Nghĩa là trong phần đã được đối chiếu(…) ông Tồn không đạo văn của NCS, nhưng đã mắc sai lầm nghiêm trọng trong việc hướng dẫn luận án cho NCS là đã giúp đỡ NCS quá mức cần thiết và đã nhắm mắt là ngơ cho nghiên cứu sinh đạo văn của thầy”.

Tôi cho rằng đây là một kết luận thiếu khách quan, ngụy biện và đáng xấu hổ (nếu không muốn nói là có sự mặc cả, mờ ám phía sau???). Nhất là, điều đó lại được nói ra từ một vị Uỷ viên Hội đồng chức danh Giáo sư. Chúng tôi phải nghĩ sao đây? Những người làm khoa học phải nghĩ sao đây? Đây có thể được coi là một cơ sở khoa học để xem xét phong học hàm, chức danh không? 

Bảo Ngọc T/h