Theo đó, trường hợp người bệnh T.T.T (37 tuổi, Long An), nhập viện cấp cứu trong tình trạng đau dữ dội vùng bụng trên, bên trái, vã mồ hôi, mạch nhanh 140 lần/phút, huyết áp 130/80 mmHg, bụng chướng căng, sốt cao 38 độ C, môi khô, khát nước.
Anh T. cho biết, do gia đình kinh doanh bia nên hay uống bia. Uống nhiều thành quen nên trong nhiều năm nay, ngày nào cũng uống khoảng 0,5 đến 1 lít bia. Cách nhập viện 3 ngày, sau một cuộc nhậu dịp gần Tết Đinh Sửu 2021, anh T. đau bụng nhiều tăng dần, kèm nôn ói, bụng chướng dần. Anh T. nhanh chóng được thực hiện CT scan bụng và các xét nghiệm máu. Kết quả chẩn đoán hình ảnh gợi ý có viêm tụy hoại tử nặng, bụng chứng nhiều hơi. Xét nghiệm máu người bệnh ghi nhận tình trạng cô đặc máu với Hb 18.5 g/dl và Hct 56,3%, triglycerid máu 13.7 mmol/l, có tổn thương thận cấp và nhiễm khuẩn huyết kết hợp.
Đánh giá đây là một trường hợp viêm tụy nặng cần theo dõi sát, các bác sĩ đã chuyển anh T. vào khoa Hồi sức Tích cực và Chống độc nơi bệnh nhân được điều trị phối hợp đa chuyên khoa. Bệnh nhân lập tức được bù dịch, truyền kháng sinh.
Sau một ngày, tình trạng bệnh không cải thiện. Chức năng thận xấu dần, máu vẫn cô đặc, người bệnh đau vật vã. Các bác sĩ quyết định lọc máu liên tục cho người bệnh, đồng thời theo dõi lượng dịch ổ bụng trên siêu âm và hội chẩn bác sĩ phẫu thuật để dẫn lưu ổ tụ dịch hoại tử.
Sau 1 ngày hậu phẫu và lọc máu, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ, chức năng thận trở về bình thường, không còn cô đặc máu. Sau 4 ngày được điều trị, người bệnh thoát khỏi cơn nguy kịch và tập ăn uống lại với nước đường, cháo loãng… Vào ngày thứ 5, tình trạng sức khỏe anh T. ổn định hơn, anh được chuyển lên khoa Gan-Mật-Tụy để tiếp tục điều trị. Anh được xuất viện sau 8 ngày nhập viện, không còn đau đớn như ngày đầu cấp cứu.
ThS.BS.Nguyễn Thanh Phương, Phó trưởng Khoa Hồi sức Tích cực và Chống độc Bệnh viện Bình Dân cho biết: “Hầu hết (80%) các trường hợp viêm tụy hoại tử nặng phải điều trị, chăm sóc đặc biệt trong dịp đầu năm là nam giới, độ tuổi trung bình từ 30-40 tuổi và khởi phát đau sau khi uống rượu. Thời gian trung bình phải chăm sóc tại Khoa Hồi sức Tích cực và Chống độc là 6 ngày và tổng thời gian người bệnh phải nằm điều trị khoảng 15-20 ngày.
Người bệnh T. là một trong những trường hợp điển hình viêm tụy cấp hoại tử rất nặng, tiên lượng dè dặt được điều trị thành công tại khoa nhờ phối kết hợp điều trị đa chuyên khoa từ dùng kháng sinh, phẫu thuật đặt dẫn lưu ổ tụ dịch và lọc máu. Phương pháp điều trị cho kết quả tốt, người bệnh qua khỏi nguy kịch và phục hồi nhanh. Một số trường hợp viêm tụy cấp hoại tử do sỏi đường mật, trên nền bệnh đái tháo đường, thường diễn tiến nguy kịch hơn”.
Tuyến tụy vừa có chức năng nội tiết, tiết hormone insulin và glucagon để giữ ổn định lượng đường trong máu; vừa là cơ quan ngoại tiết, tiết ra các men tiêu hóa thức ăn. Tình trạng viêm tụy xảy ra khi các men này hoạt hóa trước khi được đổ vào ruột non. Lúc này men tụy sẽ tấn công chính tuyến tụy, gây tổn thương mô tụy, tụy bị hỏng hoàn toàn và có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
Viêm tụy cấp cần được điều trị kịp thời vì có thể tạo “cơn bão cytokine”-phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể, dịch tụy tràn ra ngoài tụy và đổ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc, sốc nhiễm trùng… Chất độc cũng có thể đi vào máu gây hạ huyết áp, nhiễm trùng huyết, tổn thương các cơ quan bên ngoài ổ bụng”. Viêm tụy cấp hoại tử thường có tiên lượng rất xấu, không ít người bệnh chịu biến chứng nặng nề, diễn tiến suy đa cơ quan và tỉ lệ tử vong cao khoảng 20-50%.
Sự kết hợp giữa điều trị chặt chẽ giữa các bác sĩ nội khoa, hồi sức tích cực và bác sĩ phẫu thuật đã giúp điều trị các trường hợp viêm tụy cấp hoại tử nặng đạt hiệu quả cao hơn, cắt vòng xoắn suy đa tạng, hồi phục nhanh hơn và giảm các biến chứng.
Uống rượu bia là nguyên nhân chính gây viêm tụy
Trong hầu hết các trường hợp, nguyên nhân gây viêm tụy là do sỏi đường mật hoặc do uống bượu bia. Đặc biệt, lạm dụng rượu bia được xác định là nguyên nhân của 70% trường hợp viêm tụy mạn tính. Một số nguyên nhân ít phổ biến hơn bao gồm dùng thuốc, nhiễm trùng, chấn thương, rối loạn chuyển hóa hoặc không rõ nguyên nhân.
Suy gan, xơ gan do rượu là điều mà mọi người thường hay nhắc đến, nhưng viêm tụy cấp do rượu gây tử vong nhanh chóng nếu diễn tiến nặng. Cách dự phòng duy nhất là hạn chế sử dụng rượu bia quá mức.
Những người thường xuyên tiếp xúc với rượu, bia hoặc có tiền sử viêm tụy trước đây cần trang bị kiến thức cho bản thân và gia đình về bệnh lý này. Khi có dấu hiệu như đau bụng dữ dội, bí trung đại tiện, nôn ói, chướng bụng sau bữa ăn thịnh soạn hoặc uống rượu bia kéo dài, cần nghĩ đến trước tiên khả năng xảy ra viêm tụy cấp để đến bệnh viện điều trị kịp thời.
Vũ Lê - Nguyễn Tùng
