Nằm trong số bốn thung lũng lớn nổi tiếng vì phong cảnh đẹp và khí hậu trong lành ở vùng Tây Bắc Việt Nam, cánh đồng Mường Lò được xếp thứ hai sau Mường Thanh tỉnh Điện Biên, đứng trên Mường Than tỉnh Lai Châu và Mường Tấc tỉnh Sơn La, cánh đồng Tú Lệ thuộc vùng Mường Lò được nhiều chuyên gia trong ngành nông nghiệp xác định là một trong những vùng sản xuất lúa đặc sản chất lượng cao của Việt Nam.
Cánh đồng Tú Lệ nằm trong vùng đất cổ, có địa hình dốc thoải, được bao bọc bởi 3 dãy núi Khau Phạ, Khau Song và Khau Thán, độ cao từ 630m đến 900 m so với mực nước biển. Nơi đây có nhiệt độ trung bình năm 21,9 oC, biên độ nhiệt ngày đêm vào thời điểm lúa trổ bông từ 8 oC đến 8,3 oC, số giờ nắng trung bình tháng vào thời điểm lúa trổ bông đến khi lúa chín là 420 giờ, độ ẩm trung bình năm là 84%.
Khu vực địa lý có nguồn nước tưới từ suối Ngòi Hút, Nậm Lung và các chi lưu Huổi Lại, Huổi Sán, Bản Mạ, Huổi Tông, Nậm Ban do đó nguồn nước tưới đã cung cấp một lượng phù sa giàu dinh dưỡng, và nhiệt độ của nguồn nước tưới mát hơn so với nước bình thường. Nhờ đó, chất lượng của gạo nếp ở Tú Lệ cũng khác so với các vùng khác.
Gạo nếp Tú Lệ là sản phẩm nông nghiệp của đồng bào Thái, là kết tinh của đất trời và người dân nơi này. Gạo nếp Tú Lệ màu trắng sữa, hơi bóng, hạt gạo thon tròn, hạt chắc, đều, ít vỡ, gãy. Gạo có mùi thơm đậm, nhiệt độ hóa hồ từ 70,0 oC đến 74,0 oC, hàm lượng Amylose của gạo nếp Tú Lệ thuộc loại cao, từ 1,30% đến 2,71%, hàm lượng Protein từ 6,94% đến 7,61%, hàm lượng tinh bột từ 72,95% đến 74,37%.
Gạo nếp ở Tú Lệ khi nấu thành xôi có mùi thơm đậm, vị ngọt đậm, bùi. Xôi rất dẻo, mềm nhưng không dính khi nắm tay. Nhờ những đặc thù như vậy, nếp thơm Tú Lệ trở thành đặc sản trời ban mà không ở vùng cao nào có được và trở thành niềm tự hào của người dân Tú Lệ, danh tiếng ngày một lan rộng, được nhiều người tiêu dùng lựa chọn.
Tâm An
