Hà Nội đang thực hiện kế hoạch quan trọng để cải thiện môi trường sống và giảm thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông. Cụ thể, trong giai đoạn từ 2025 đến 2035, tổng cộng 225 xe buýt sẽ được xem xét tham gia chương trình chuyển đổi, chiếm khoảng 21.3% tổng số phương tiện hiện tại.

Các xe buýt sẽ được thay thế dần sau khi kỳ hạn sử dụng kết thúc. Giai đoạn đầu (2025-2030) sẽ tập trung vào việc đạt được 50-60% xe buýt xanh, sau đó giai đoạn sau (2030-2035) sẽ nỗ lực để con số này đạt từ 90-100%.

Chính quyền địa phương cũng đã thể hiện sự ủng hộ thông qua các biện pháp hỗ trợ tài chính. Ngân sách thành phố sẽ trợ giá 50% tiền lãi vay trong 5 năm đầu để đầu tư vào hạ tầng vận tải và mua sắm xe buýt sử dụng năng lượng sạch. Điều này sẽ giúp giảm áp lực về chi phí đầu tư cho các doanh nghiệp vận tải và thúc đẩy việc chuyển đổi sang năng lượng xanh.

Báo cáo của Sở Giao thông - Vận tải Hà Nội cho thấy, toàn thành phố hiện có 132 tuyến buýt trợ giá với hơn 2.034 xe, trong đó 277 xe (chiếm 13,6% tổng số đoàn phương tiện) sử dụng nhiên liệu sạch (xe buýt điện là 138 xe của Công ty TNHH Vận tải sinh thái Vinbus vận hành trên 9 tuyến và 139 xe sử dụng khí CNG của Công ty TNHH Du lịch dịch vụ xây dựng Bảo Yến).

Cùng với đó là 1.248 xe buýt chạy dầu diesel đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 4 có tuổi đời phương tiện khoảng 4 năm.

Theo Quyết định 876/QĐ - TTg năm 2022 phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí methane của ngành Giao thông Vận tải, trong lĩnh vực giao thông đô thị, từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh. 

Căn cứ kế hoạch lộ trình chuyển sang sử dụng xe buýt điện, năng lượng xanh, Tổng Công ty Vận tải Hà Nội đề xuất thành phố Hà Nội chỉ đạo xây dựng lộ trình triển khai xe buýt điện để các doanh nghiệp vận hành xây dựng phương án chuẩn bị, nghiên cứu điều chỉnh chỉ tiêu kỹ thuật vận hành phù hợp với đặc điểm kỹ thuật của xe buýt điện và điều chỉnh định mức năng suất ngày xe đối với xe buýt điện không quá 250 km/xe/ngày.

Bên cạnh đó, thành phố cần có chính sách nhất quán và bố trí đủ nguồn ngân sách trợ giá, đảm bảo ổn định hàng năm cho mạng lưới xe buýt khi chuyển dần sang xe buýt điện, nhằm ổn định chất lượng dịch vụ mạng lưới vận tải hành khách công cộng. 

Tổng Công ty Vận tải Hà Nội cũng đề nghị Sở Giao thông Vận tải báo cáo đề xuất UBND thành phố Hà Nội xem xét cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cụ thể là bố trí ngân sách hỗ trợ cho xe buýt công cộng và ban hành chính sách hỗ trợ vay vốn, lãi vay đầu tư xe buýt điện, hạ tầng phục vụ xe buýt điện; chỉ đạo các công ty điện lực hỗ trợ phương án cung cấp nguồn điện công suất lớn vận hành các trạm nạp xe điện tại Depot, nhất là các điểm khẩn cấp trên đường.

Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Quản lý giao thông công cộng Hà Nội,  Thái Hồ Phương cho biết: “Tỷ lệ 13,6% xe buýt sử dụng năng lượng xanh là sự nỗ lực của cả phía doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Đặc biệt, các tuyến buýt điện do Vinbus vận hành còn là những tuyến buýt điện đầu tiên của Đông Nam Á. Như vậy, Hà Nội đã đi trước so với kế hoạch trong Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các bon và khí mê tan của ngành Giao thông - Vận tải”.

Tổng Giám đốc Vinbus Nguyễn Công Nhật chia sẻ: “Khi chúng tôi mới đưa các tuyến buýt điện vào vận hành, ban đầu có nhiều ý kiến lo lắng, nghi ngại, từ năng lượng đến lộ trình… Sau hơn 1 năm hoạt động, các tuyến buýt điện được đông đảo người dân ủng hộ, đánh giá cao về chất lượng dịch vụ, thái độ phục vụ của đội ngũ lái xe, tiếp viên. Từ người ngồi trong xe cho tới đi đường đều cảm thấy đỡ mùi xăng xe, không thấy khói bụi, thân thiện với môi trường. Hằng quý, Vinbus đều khảo sát sự hài lòng của khách hàng đối với hoạt động buýt của đơn vị. Trong lần khảo sát mới nhất (quý I-2023), có tới 90% khách hàng được khảo sát chấm điểm 9, điểm 10 về chất lượng dịch vụ”.

Bên cạnh những kết quả bước đầu, nỗ lực “xanh hóa” xe buýt của Thủ đô cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc, bao gồm các chi phí đầu tư ban đầu và chi phí lãi vay.

Ông Nguyễn Công Nhật phân tích, chi phí đầu tư phương tiện khoảng 7,4 tỷ đồng/xe, gấp từ 3 đến 3,5 lần so với xe buýt chạy dầu diesel, trong khi không có chính sách hỗ trợ lãi vay nên doanh nghiệp phải chịu chi phí lãi vay ngân hàng cao, tương đương với chi phí khấu hao phương tiện. Nếu doanh nghiệp không đủ tiềm lực tài chính thì sẽ khó duy trì. Từ đó, Vinbus đề xuất Sở Giao thông - Vận tải Hà Nội sớm ban hành đơn giá định mức xe buýt điện; tham mưu với thành phố có chính sách hỗ trợ lãi vay cho doanh nghiệp sử dụng năng lượng sạch theo Nghị quyết số 07/NQ-HĐND thành phố Hà Nội.

Trước những khó khăn này, Giám đốc Sở Giao thông - Vận tải Hà Nội Nguyễn Phi Thường nhấn mạnh, thành phố kiên quyết, kiên trì mục tiêu tăng tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ vận tải hành khách công cộng và đang khẩn trương rà soát, lập quy hoạch mạng lưới xe buýt. Ngay trong năm 2023 phải hoàn thành dự thảo về đơn giá định mức cho xe buýt báo cáo UBND thành phố xem xét, phê duyệt để triển khai ngay trong năm 2024. Mấu chốt là phải bảo đảm chặt chẽ, tính đúng, tính đủ để không làm thất thoát ngân sách nhà nước, vừa không triệt tiêu khả năng tham gia của doanh nghiệp.

Để thực hiện thành công mục tiêu "xanh hóa" xe buýt, các chuyên gia giao thông cũng đã đề xuất việc ưu tiên chuyển đổi các tuyến buýt có tầm ảnh hưởng lớn, như các tuyến trong khu vực đô thị trung tâm và các tuyến kết nối với các đầu mối giao thông quan trọng như ga, bến xe và sân bay.

Từ việc đặt ra mục tiêu đến việc thiết lập chính sách hỗ trợ, việc chuyển đổi xe buýt xanh tại Hà Nội đang diễn ra với sự phối hợp rộng rãi giữa các cơ quan chính quyền và các chuyên gia trong lĩnh vực giao thông. Đây là một bước quan trọng trong việc xây dựng một môi trường sống bền vững và làm cho Hà Nội trở thành một thành phố xanh hơn và thân thiện hơn với môi trường.

Phương Anh