Trong những tháng cuối năm 2023 và đầu năm 2024, thị trường vàng trong nước có nhiều biến động, giá vàng đã liên tục lập đỉnh mới. Cụ thể, giá vàng SJC đã có lúc đạt đỉnh tháng Tư là 85 triệu đồng/lượng và sang tháng Năm đã vượt 92 triệu đồng/lượng. Đây là mức giá cao nhất trong lịch sử của thị trường vàng Việt Nam.

Hoảng loạn vì vàng…

Báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng: Biến động giá vàng xảy ra có những khi liên tiếp nhau, thậm chí có những ngày giá vàng leo dốc một cách thẳng đứng, biên độ thay đổi giá lớn qua mỗi lần tăng giá. Có những lúc, giá vàng trong nước chênh lệch với giá vàng thế giới lên tới 20 triệu đồng/lượng.

Trong tháng Tư, giá vàng thế giới tiếp tục lập đỉnh mới, đẩy giá vàng trong nước tiếp tục tăng lên cùng chiều với giá vàng thế giới. Bình quân 4 tháng đầu năm 2024 tăng 20,75%.

Tiến sỹ Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng VEPR thông tin: Từ tháng 8/2023 đến nay, giá vàng trong nước và thế giới cùng có xu hướng tăng, tuy nhiên, nếu quan sát kỹ thì có 2 giai đoạn giá vàng trong nước tăng trong khi giá vàng thế giới đi ngang, nới rộng chênh lệch giá vàng lên 32% và 26%. Lãi suất thấp, kênh chứng khoán và BĐS đều trầm lắng, nương theo giá vàng thế giới thì vàng trong nước rất dễ tạo sóng.

“Bước sang năm 2024, tạo sóng vàng còn thuận lợi hơn nhờ giá vàng thế giới tăng do bất ổn địa chính trị và kênh chứng khoán, bất động sản không nóng để hút tiền như năm 2021-2022. Do đó, có thể nói rằng có cả yếu tố “thiên thời” và “địa lợi” cho việc tạo sóng vàng”, Tiến sỹ Việt nói.

Còn theo TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia thì: "Vàng không có gì ghê gớm, nên để thị trường điều tiết. Trên thế giới coi vàng là một loại hàng hóa rất bình thường. Trái lại ở Việt Nam, vàng trở nên ghê gớm, không ít thời điểm chúng ta hoảng loạn vì vàng". Việc độc quyền vàng miếng SJC đã tồn tại nhiều năm qua, trong giai đoạn trước không có sự chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới. Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới ngày càng tăng, “mức chênh lệch này đến mức vô lý”.

“Có phải do chênh lệch cung cầu hay không, hay do các tác động không khi vẫn là chính sách độc quyền vàng miếng SJC, độc quyền xuất nhập khẩu vàng, nhưng những năm gần đây mới có sự biến động lớn, chênh lệch giá đẩy cao?”, TS. Lê Xuân Nghĩa đặt vấn đề.

Cách hữu hiệu nào để “trị" chênh lệch giá vàng?

Liên quan đến vấn đề trên, GS.TS. Hoàng Văn Cường cũng nêu nghịch lý: Khi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổ chức đấu thầu vàng, thì ngay sau đó giá vàng lại tăng vọt. Do đó, ông Cường cho rằng, giải pháp đấu thầu đã không đạt mục tiêu hạ nhiệt giá vàng trong nước. “Ở góc độ nào đó, việc đấu thầu còn là tác nhân đẩy giá vàng lên cao hơn. Bởi theo ông Cường, việc lấy giá thị trường trong nước làm giá tham chiếu cho các phiên đấu thầu là chưa phù hợp, khó có thể kéo giá trong nước đi xuống như mực tiêu”, GS.TS. Hoàng Văn Cường nhìn nhận.

Để việc đầu thấu đạt mục tiêu, GS.TS. Hoàng Văn Cường đề xuất: NHNN cần nghiên cứu để lấy giá vàng thế giới, cộng với các loại thuế, chi phí cho ra giá tham chiếu.

Về vấn đề này, TS. Nguyễn Quốc Việt cho rằng, có đủ Thiên thời, Địa lợi, Nhân hòa, không gì có thể ngăn được sóng vàng nếu không có cách “trị” hữu hiệu. Cần nhìn lại lịch sử để thấy rằng không cần nhập khẩu, không cần phá độc quyền thương hiệu vàng miếng SJC, chênh lệch giá vàng vẫn có những giai đoạn dài được kiểm soát, giá vàng trong nước và thế giới đồng pha gần như tuyệt đối. “Khi nhận thấy rằng giá vàng trong nước và chênh lệch giá vàng không hoàn toàn phản ánh cân đối cung và cầu, việc “trị" chênh lệch giá vàng không thể chỉ dựa vào việc nhập khẩu vàng ồ ạt để bình ổn giá. Hành động này không chỉ đi chệch mục tiêu mà còn lãng phí các nguồn lực dự trữ không cần thiết”, TS. Nguyễn Quốc Việt thẳng thắn.

Trong tình hình hiện nay, các biện pháp hành chính trở nên đặc biệt quan trọng để đảm bảo sự minh bạch và ngăn chặn thao túng giá. Đại diện VEPR cho rằng, thanh tra thị trường vàng, yêu cầu sử dụng hóa đơn, điều tra hành vi thao túng... sẽ không tốn dự trữ ngoại hối mà lại có thể mang tới hiệu quả cao tức thì.

Ngoài việc sử dụng các biện pháp hành chính, công cụ tiền tệ như lãi suất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các loại bong bóng tài sản, bao gồm cả vàng.

Minh An (t/h)