Người ta nói mật ong hoa quế là vì, mùa quế ra hoa đàn ong từ những cánh rừng già núi rừng Cà Đam, Răng Cưa bay về những rừng quế xanh bạt ngàn hút mật hoa quế tạo ra những tổ ong to chứa đầy mật ngọt. Khác với các loài hoa rừng, hương hoa quế thơm nên tạo mật ong ngon thanh và ngọt. Để tìm hiểu về món ẩm thực độc đáo này, một sáng mùa Thu năm 2018 tôi cùng một người bạn đồng nghiệp lặn lội hàng chục cây số đường rừng về thôn 2 Trà Thủy, huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi trải nghiệm cùng các trai làng tìm khai thác mật ong hoa quế. Trước khi đi vào rừng mặc dù đã được các già làng dặn dò kỹ lưỡng về đề phòng ong đốt nhưng cuối cùng do chưa quen với công việc nên tôi đã bị ong tấn công đốt sưng cả mặt mũi.

Sau này, tôi tìm hiểu mới biết thêm, khi đi khai thác tổ ong bạn cần chú ý mấy điều sau: Thứ nhất không được xoa dầu thơm, không mặc áo màu, khi ong đốt nên tìm bụi rậm chui vào nấp. Đồng bào Cor xem mật ong là của quí trời cho nên ai đi rừng may mắn mới tìm được. Khi phát hiện họ lấy dây mây cột dưới gốc để mọi người trong làng biết tổ ong đã có chủ. Ông Hồ Văn Nam thôn 2, xã Trà Thủy, huyện Trà Bồng cho biết: Hồi mấy năm trước còn nhiều rừng quế già nên đàn ong về làm tổ rất nhiều. Bây giờ rừng quế ít nên mật ong cũng khan hiếm. Các ông Hồ Ngọc An, Hồ Văn Phát, cho nhà báo Trần Đình Quang biết thêm: Dân làng Cor có rất nhiều kinh nghiệm về khai thác mật ong và biết tìm tổ ong trên rừng già. Đồng bào mình chỉ cần theo dõi ong xuống suối hút nước và theo hướng bay của ong là biết nó ở đâu. Ong làm tổ mật già mới khai thác. Đốt ong không dùng cây củi cháy gây nguy hiểm cháy rừng. Ong rất sợ khói cho nên chỉ dùng cây tạo nhiều khói là ong bay đi hết ta tha hồ lấy mật thôi. Mỗi tổ ong cho khoảng 05 đến 10 lít mật. Nếu trúng lộc rừng thì có tổ cho khoảng vài chục lít mật ong rừng là chuyện bình thường.Trung tuần tháng 09/2022 tôi tìm về vùng đất quế Trà Bồng mua mật ong hoa quế nhưng thật khó tìm được vì mưa bão năm ngoái nhiều rừng quế cây đổ ngã nên ong bị chết và không làm tổ được.

Chưa có năm nào thị trường mật ong hoa quế Trà Bồng lại khan hiếm như năm nay, giá 400.000-500.000 đồng và có người hỏi mua 600.000 đồng/lít nhưng cũng không có mật để bán. Một hộ tư thương chuyên mua, bán “lộc rừng” ở Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi đã nói với chúng tôi như thế.

Chia tay vùng đất quế Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi, một sáng mùaThu, tôi vẫn còn nghe văng vẳng bên tai lời của nghệ nhân ưu tú Hồ Ngọc An, phải trồng nhiều cây quế bản địa thôi bà con ơi! Trồng nhiều cây quế, mới có rừng xanh đàn ong mới tìm về làm tổ cho mật, người dân bản địa mới cải thiện được đời sống hàng ngày vốn đã kham khổ…

Bài và ảnh Trần Đình Quang