Ngày 10/11, tại TP. HCM, Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) phối hợp với Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực truyền thông về phòng, chống tác hại của thuốc lá dành cho các phóng viên, biên tập viên các báo, đài Trung ương và địa phương.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ TT&TT) cho biết: theo kết quả điều tra sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên (GYTS 2022) cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm tuổi 13-15 tuổi là 3.5% (nam là 4.3%, nữ là 2.8%). Kết quả điều tra thuốc lá người trưởng thành PGATS 2020 có 52% người trong độ tuổi 15-24 từng nghe tới thuốc lá điện tử; 7,3% người trong độ tuổi 15- 24 hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử. Theo các số liệu điều tra này, nếu chúng ta không quyết liệt ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ gia tăng trở lại. Việt Nam sẽ phải gánh chịu những hậu quả nặng nề hơn rất nhiều trong tương lai gần và các kết quả đạt được sẽ bị phá bỏ. 

Đứng trước nguy cơ những tổn thất về sức khỏe do tác hại của thuốc lá gây nên, đặc biệt là những nguy cơ, hiểm họa từ các sản phẩn thuốc lá mới đối với giới trẻ hiện nay. Bộ Thông tin và Truyền thông nhận thấy rằng việc nâng cao năng lực truyền thông về công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá mới là biện pháp quan trọng để đạt mục tiêu giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá trong cộng đồng. Hoạt động này thực sự cần thiết, phải tiến hành thường xuyên đảm bảo việc truyền thông được liên tục, nâng cao chất lượng tuyên truyền, đầm bảo hiệu quả của chương trình, ông Hồ Hồng Hải nhấn mạnh.

Theo đó, thông qua Hội nghị tập huấn lần này, báo cáo viên sẽ cung cấp nhiều thông tin mới, giúp tăng cường hơn nữa sự hiểu biết tới đội ngũ phóng viên, biên tập viên về công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới; tăng cường sự phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, tổ chức thực hiện công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá và các cơ quan báo chí; từ đó ngày càng nâng cao hiệu quả công tác truyền thông pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Các nhóm sản phẩm thuốc lá mới

Theo Ths.Đào Thế Sơn - Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu, trên thị trường xuất hiện các nhóm sản phẩm thuốc lá mới. Trong đó thuốc lá điện tử có nicotine nung nóng một loại dịch chứa nicotine tạo ra khí aerosol người sử dụng sẽ hít vào. Trong dung dịch thuốc lá điện tử thường có các chất tạo mùi và được pha trong chất propylene glycol hoặc glycerin.

Ngoài thuốc lá điện tử còn có các hình thức khác như xì gà điện tử, shisha điện tử và thuốc lá điện tử không chứa nicotine. Thuốc lá nung nóng, nung sợi thuốc lá tới nhiệt độ nhất định bằng thiết bị làm nóng sử dụng pin. Dù các sản phẩm thuốc nung được nung ở nhiệt độ thấp hơn, nhưng vẫn tạo ra những hóa chất tương tự như trong khói thuốc lá. Các hóa chất này ở nồng độ thấp hơn, nhưng chúng không làm giảm nguy cơ gây ung thư.

Ths. Đào Thế Sơn cho rằng các tập đoàn thuốc lá đa quốc gia sẽ luôn nhắm vào thế hệ trẻ để thu hút người dùng mới. Những nước đang phát triển như Việt Nam vốn có tỷ lệ thuốc lá truyền thống vẫn cao và vẫn tiếp tục bị nhắm vào giới trẻ. Các sản phẩm được coi là sản phẩm mới thực chất vẫn chỉ là những sản phẩm độc hại mới, nếu không ngăn chặn sớm thì sẽ tạo ra một đại dịch mới đối với thế hệ trẻ.

“Các sản phẩm thuốc lá mới sẽ tạo ra một đại dịch kép, tạo ra gánh nặng rất lớn cho Việt Nam. Thế hệ trẻ cần được tiếp tục bảo vệ bởi các chiêu thức của các tập đoàn thuốc lá đa quốc gia”, Ths.Đào Thế Sơn nhấn mạnh.

Xu hướng gia tăng sử dụng TLĐT ở thanh thiếu niên Việt Nam

Tham dự tập huấn Ths.Nguyễn Hạnh Nguyên - Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam cho biêt, năm 2015, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành ở Việt Nam là 0,2%. Năm 2019, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử của học sinh 13-17 tuổi là 2,6% (nam là 3,6%, nữ là 1,5%). Năm 2021-2022, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử của học sinh 13-15 tuổi là 3.5% (nam 4.3%, nữ 2.8%). Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh đặc biệt cao ở các thành phố lớn: 8,35% học sinh lớp 8-12 (Nghiên cứu của Viện Chiến lược và Chính sách y tế năm 2020).

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa các chất độc hại, gây bệnh tật, tử vong, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người hút và người xung quanh, gây ra các tác hại về xã hội, kinh tế, môi trường… Sản phẩm được thiết kế kiểu dáng phong phú, màu sắc bắt mắt theo thị hiếu giới trẻ nhằm thu hút người sử dụng, mặc dù mới xuất hiện trên thị trường và chưa được phép lưu hành nhưng tỷ lệ sử dụng TLĐT đã ở mức cao hơn tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu truyền thống ở cả học sinh nam và nữ, Ths.Nguyễn Hạnh Nguyên chia sẻ.

Cần ban hành chính sách cấm lưu hành thuốc lá thế hệ mới

Các sản phẩm TLĐT/TLNN có chứa các chất độc hại, gây bệnh tật, tử vong, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người hút và người xung quanh, gây ra các tác hại về xã hội, kinh tế, môi trường…  

Sản phẩm được thiết kế kiểu dáng phong phú, màu sắc bắt mắt theo thị hiếu giới trẻ nhằm thu hút người sử dụng, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Các cách thức quảng cáo, tiếp thị sản phẩm nhắm vào giới trẻ, sử dụng các kênh thông tin phổ biến của giới trẻ (facebook, tiktok), sử dụng thanh thiếu niên để quảng cáo.

Tỷ lệ sử dụng TLĐT/TLNN trong thanh thiếu ở Việt Nam đã gia tăng trong những năm gần đây, đặc biệt ở học sinh nữ.

Việt Nam cần thực hiện các biện pháp kiểm soát thị trường, đẩy mạnh thực thi và tăng cường các quy định về chống buôn lậu, quảng cáo, và bán các sản phẩm TLĐT/TLNN để ngăn chặn sự gia tăng sử dụng trong thanh thiếu niên. Cần ban hành chính sách cấm lưu hành thuốc lá điện tử và các sản phẩm thuốc lá nung nóng tại Việt Nam theo khuyến cáo của Bộ Y tế.

Phát biểu bế mạc hội nghị, ông Hồ Hồng Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ TT&TT mong muốn hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá luôn được nâng cao. Đồng thời, Hội nghị cũng tăng cường sự hiểu biết, quan tâm của đội ngũ phóng viên, biên tập viên, các cơ quan báo, đài Trung ương và địa phương trong việc tuyên truyền về công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là đối với thuốc lá thế hệ mới. Bên cạnh đó, tăng cường sự phối hợp và nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Bá Cường