Cần bảo đảm cấu trúc và hệ sinh thái của Hang

Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng được UNESCO công nhận từ năm 2003 khi đáp ứng tiêu chí (viii) về địa chất - địa mạo, đến nay, Sơn Đòong không chỉ được UNESCO khẳng định là “Tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu”. Đồng thời, Sơn Đoòng cũng đã hai lần được UNESCO và Hiệp hội hang động Hoàng gia Anh vinh danh là “Hang động tự nhiên lớn nhất thế giới”.

Mới đây nhất, Uỷ ban Di sản Thế giới thuộc UNESCO được yêu cầu xem lại các báo cáo về tình trạng bảo tồn các tài sản có trong tài liệu được công bố vào tháng 7/2017. Trong nội dung báo cáo, UNESCO đã khẳng định hang Sơn Đoòng nằm trong vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Bình, là “Tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu”.

Đại diện Lãnh đạo Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN) và Trung tâm Quốc tế về Nghiên cứu Bảo tồn và Bảo quản Tài sản văn hóa (ICCROM) chúc mừng Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đặng Thị Bích Liên sau khi đoàn Việt Nam bảo vệ thành công Hồ sơ Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng tháng 7/2015 (Ảnh:Nguyễn Viết Cường)

Theo tổ chức UNESCO, thì Khu rừng trong lòng hang Sơn Đoòng, một trong những yếu tố làm nên sự độc đáo của hang. Trước mắt, nhằm giảm thiểu tác động của con người lên hệ sinh thái tự nhiên trong hang, UNESCO yêu cầu khi du khách thám hiểm sẽ được giám sát bởi các chuyên gia hang động và đi theo lối mòn được quy định.

Ủy ban Di sản Thế giới cũng bày tỏ sự lo ngại, khi các thông tin cung cấp vẫn chưa đủ để đánh giá hiệu quả, khi các báo cáo trước đó đã cho thấy có một số yếu tố tác động tiêu cực đến di sản, như: các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, kế hoạch phát triển du lịch, các hành vi xâm phạm rừng và hoạt động khai thác gỗ trái phép, sự giảm sút và biến mất của một số động thực vật...

Nhận thấy những giá trị về đa dạng sinh học mang tính nổi bật toàn cầu, UNESCO khẳng định “Chính phủ Việt Nam cần phải chủ động trong mọi diễn biến và tránh mọi tác động từ bên ngoài, làm ảnh hưởng đến kết cấu hệ sinh thái của Sơn Đòong”.

Sơn Đoòng không chỉ là tài sản quốc gia

Tháng 2/2015, nhằm bảo vệ “tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu”, Chính phủ cũng đã phê duyệt Quy hoạch chung xây dựng Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Bình đến năm 2030. Theo đó, xác định nguyên tắc bảo tồn nguyên trạng di sản Vườn quốc gia sẽ gắn liền với phát triển kinh tế địa phương, để đưa di sản Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành một trong những vùng du lịch sinh thái hấp dẫn bậc nhất ở châu Á - Thái Bình Dương.

Những giá trị về đa dạng sinh học mang tính nổi bật đã đưa sơn Đoòng trở thành "Tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu"

Cũng trong thời điểm này, lan truyền tin UBND tỉnh Quảng Bình cho phép doanh nghiệp khảo sát để xây dựng cáp treo vào hang Sơn Đòong, không chỉ khiến nhận được sự phản đối từ các học giả, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, mà còn khiến cho dư luận trong nước và thu hút rất lớn sự quan tâm của truyền thông quốc tế lo lắng cho “số phận” của Sơn Đòong.

Bởi nếu xây dựng cáp treo, cũng đồng nghĩa với việc phá vỡ đi cấu trúc, cũng như hệ sinh thái tự nhiên vốn có và đã đưa Sơn Đòong trở thành “tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu”. Tuy nhiên, doanh nghiệp ngay sau đó đã giải thích trên báo chí, “Tập đoàn chưa biết thông tin phản ứng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về dự án cáp treo tại Sơn Ðoòng như thế nào”.

Nói về đề án có xây dựng cáp treo hay không? Giữa năm 2017, ông Lê Thanh Tịnh - Giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã khẳng định "Sơn Đoòng không phù hợp với kiểu làm du lịch đại trà, nên không có chuyện làm cáp treo vào" và Ông Hồ An Phong - Giám đốc Sở Du lịch Quảng Bình cũng khẳng định, đến thời điểm này tỉnh Quảng Bình chưa hề có ý định làm cáp treo vào Sơn Đoòng.

Nhưng trả lời với báo chí ngày 4/5/2017, ông Nguyễn Hữu Hoài - Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình lại cho biết, “Tỉnh Quảng Bình có chủ trương sẽ mời gọi đầu tư cáp treo, nhưng hiện nay, tỉnh chỉ dừng ở mức chủ trương khảo sát, tất cả đều công khai”.

Phát biểu của Chủ tịch Quảng Bình, lại “vô tình” trùng với thông tin mà ông Trịnh Văn Quyết – Chủ tịch Tập đoàn FLC đã khẳng định trên báo tuổi trẻ trong cùng ngày, “Sắp tới FLC sẽ đầu tư xây dựng hệ thống cáp treo Sơn Đoòng nằm trong quần thể di sản Phong Nha - Kẻ Bàng”.

Hang Én - hang động lớn thứ 3 trên thế giới (chỉ sau hang Sơn Đoòng) cũng nằm trong lõi của Vườn Quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng, mọi hình thức khai thác cũng đều tác động tiêu cực đến cấu trúc và hệ sinh thái của hang Sơn Đoòng

Cũng theo ông Quyết, “Xây hệ thống cáp treo này là chủ trương, mong muốn của tỉnh. FLC không có nhu cầu làm nhưng tỉnh đã mời không dưới 3 lần. Chúng tôi đầu tư các dự án lớn khác trong tỉnh nên mới nhận lời. Còn tỉnh muốn kết nối, muốn du khách đến đấy không chỉ nghỉ dưỡng, mà còn khám phá Sơn Đoòng để không lãng phí tiềm năng khai thác từ di sản nên mời chúng tôi đầu tư cáp treo”.

Tuy nhiên, sau khi có sự phản ứng mãnh liệt của dư luận về việc xây cáp treo, Chủ tịch FLC cũng nêu quan điểm: “Dự án cáp treo đi vào khu vực gần cửa hang Sơn Đoòng là cần thiết, nhưng chỉ khi nào nhận được sự đồng thuận của các bên có liên quan, đáp ứng đầy đủ các nguyên tắc chung khi khai thác di sản trong phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt phải nhận được sự chấp thuận từ UNESCO thì FLC mới đầu tư. Còn nếu không thì chúng tôi không tham gia đầu tư".

Cứ tưởng “số phận” của Sơn Đòong đã bình yên sau nhiều “biến cố”. Nhưng thời gian gần đây, lại tràn lan trên các trang mạng xã hội thông tin về tập đoàn FLC âm thầm khảo sát việc xây dựng dự án cáp treo tại vườn quốc gia dẫn vào hang Sơn Đoòng.

Song trên một facebook được cho là của tập đoàn FLC đã đưa ra thông báo ngắn, “Hiện tại tập đoàn FLC hoàn toàn không có bất cứ hoạt động khảo sát nào liên quan đến hang Sơn Đoòng hoặc khu vực xung quanh hang Sơn Đoòng. FLC cũng hoàn toàn không có bất cứ hoạt động xây dựng nào liên quan đến các khu vực này từ trước đến nay”.

Như vậy, UBND Tỉnh Quảng Bình cũng đã từng có ý định xây dựng cáp treo, nên nếu FLC hay một nhà đầu tư nào khác sẵn sàng chỉ vì lợi ích kinh tế trước mắt, mà làm sai lệch kết cấu và hệ sinh thái của Sơn Đòong, thì liệu Sơn Đòong có còn là “Di sản thế giới và là“Tài sản có giá trị độc đáo toàn cầu” nữa hay không?

Và đã đến lúc chúng ta phải xác định Sơn Đoòng không chỉ là tài sản quốc gia, mà là một di sản thế giới và những giá trị mang tính toàn cầu của Sơn Đoòng đã được khẳng định.

Vì vậy, trước khi UNESCO kết quả kiểm tra và đánh giá về tác động bên ngoài, thì các cơ quan chức năng của Việt Nam cần phải có cái nhìn rộng hơn và Sơn Đòong cần được tiếp tục nhận diện để bảo vệ theo quy định của Công ước Di sản Thế giới và pháp luật Việt Nam hiện hành.

Bảo Lan