Cụm di tích lịch sử văn hoá núi Bài Thơ gồm núi Bài Thơ và các công trình trên núi như: Nơi cắm cờ Đảng ngày 1/5/1930, hang số 6 là nơi sơ tán của nhân dân Hồng Gai thời chống Mỹ, chùa Long Tiên, đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn và một số bài thơ cổ khắc trên vách đá. Đó là những công trình đã tạo nên dấu ấn thiêng liêng là biểu tượng ghi đậm dấu ấn lịch sử về mảnh đất và con người Quảng Ninh.

Ngay từ năm 1992, UBND TX Hồng Gai - nay là TP Hạ Long đã phối hợp với Sở Văn hoá - Thông tin và Viện Văn học tổ chức hội thảo khoa học để khẳng định các giá trị lịch sử văn hoá quý giá của khu di tích núi Bài Thơ đối với đời sống hiện đại. Sau hội thảo, Cụm di tích đã từng bước được quan tâm, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị. Cụm di tích đã được lập hồ sơ và được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia. Một số công trình nằm trong cụm di tích như: Đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn, chùa Long Tiên cũng từng bước được quan tâm đầu tư tôn tạo và phát huy giá trị.

Giá trị của cụm di tích núi Bài Thơ tiếp tục được làm rõ qua nhiều hội thảo, hội nghị, qua các bài báo, các công trình khoa học. Tại hội thảo khoa học do UBND TP Hạ Long tổ chức ngày 15/12/2023 với chủ đề "Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong phát triển bền vững TP Hạ Long”, bà Vũ Thị Khánh Duyên, nguyên Trưởng Phòng Nghiệp vụ, Ban Quản lý các di tích trọng điểm Quảng Ninh, cho biết: Cụm di tích lịch sử văn hoá núi Bài Thơ không chỉ là một thắng cảnh đẹp, là nơi lưu giữ những hình ảnh về biểu tượng kiên trung của những chiến sĩ từ thời cổ đại cho đến ngày nay. Họ luôn mang trong mình một trách nhiệm to lớn là bảo vệ sự bình yên cho nhân dân, cho đất nước. Nơi đây còn là địa điểm ghi nhận những sáng tạo văn hoá vô cùng đặc sắc của các triều đại phong kiến Việt Nam khi đứng trước vẻ đẹp kiều diễm của một vùng non nước hữu tình với tên gọi Hạ Long. Ở đó còn có các công trình kiến trúc hấp dẫn hàm chứa nhiều giá trị lịch sử văn hoá mà ngày nay chúng ta luôn trân trọng ngưỡng mộ và phát huy tác dụng trong cuộc sống hiện đại.

PGS.TS Lê Thị Bích Hồng, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Văn hoá văn nghệ, Ban Tuyên giáo Trung ương, cho rằng núi Bài Thơ đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, là niềm tự hào của nhân dân Quảng Ninh. Riêng Bài Thơ trên vách núi của Đức vua Lê Thánh Tông là một kỳ đài thơ, một dấu tích thi nhân đặc sắc đã chạm khắc vào vách đá bền bỉ, bất tử cùng thời gian.

Cũng tại hội thảo trên, PGS.TS Phạm Thị Thu Hương, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, cho rằng, Cụm di tích lịch sử văn hoá núi Bài Thơ cùng lúc mang trong mình nhiều giá trị về lịch sử, thẩm mỹ và văn hoá. Đứng trên núi Bài Thơ có thể bao quát khung cảnh tuyệt đẹp của Vịnh Hạ Long. Bản thân núi Bài Thơ cũng là một thắng cảnh của vùng đất vốn được thiên nhiên ưu ái ban tặng nhiều cảnh đẹp có một không hai. Núi Bài Thơ còn là nơi bảo tồn, lưu giữ những tác phẩm thi ca, văn học có giá trị. Cùng với những cảnh quan đẹp và giá trị lịch sử tiêu biểu, trong cụm di tích còn có những công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng mang đặc trưng kiến trúc tín ngưỡng văn hoá Việt Nam. Quan trọng hơn, cụm di tích mang trong mình nhiều tiềm năng, giá trị to lớn để phát triển du lịch.

"Cần có cách nhìn xứng tầm với những di tích trên địa bàn. Trong đó TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cần xem xét lập hồ sơ đề nghị cụm di tích của núi Bài Thơ với 11 điểm di tích là di tích quốc gia đặc biệt. Tôi nghĩ là với giá trị tự thân của di tích đã xứng đáng trở thành di tích quốc gia đặc biệt nhưng còn một giá trị, ý nghĩa lớn hơn nữa đó là Cụm di tích núi Bài Thơ là biểu tượng, là tượng đài thể hiện chủ quyền của Việt Nam ở vùng biển Đông Bắc" - PGS.TS Phạm Thị Thu Hương đề xuất.

Trần Trang (t/h)