Lễ hội Đền Vua Mai mang đậm nét văn hóa truyền thống gắn liền với truyền thuyết, sự tích lịch sử về Mai Thúc Loan (tức vua Mai Hắc Đế) và nghĩa quân của ông. Lễ hội Đền Vua Mai diễn ra trong 3 ngày diễn ra từ ngày 13 đến hết 15 tháng Giêng năm Mậu Tuất.

Lễ hội Đền Vua Mai mang đậm nét văn hóa truyền thống gắn liền với truyền thuyết, sự tích lịch sử về Mai Thúc Loan (tức vua Mai Hắc Đế)

Lễ hội gồm hai phần: Lễ và hội. Phần lễ gồm: Lễ Mộc dục, lễ Khai quang, lễ Yết cáo, lễ Rước nước, lễ Đại tế và lễ Tạ. Phần hội gồm nhiều hoạt động phong phú: Các trò chơi dân gian, các hoạt động văn hóa, thể thao vui chơi lành mạnh thu hút đông đảo du khách khắp mọi miền về trẩy hội.

Theo sự tích lịch sử ghi lại, Vua Mai Hắc Đế tên thật là Mai Thúc Loan, vốn là người làng Mai Phụ (nay thuộc Mai Phụ, Lộc Hà, Hà Tĩnh). Ông sinh ra và lớn lên tại thông Ngọc Trừng, xã Đông Liệt (nay là Nam Thái, huyện Nam Đàn). Thuở nhỏ ông mồ côi cha mẹ nên phải đi ở từ nhỏ.  Năm 731, Mai Thúc Loan dựng cờ khởi nghĩa, tập hợp binh sĩ. Ông chọn vùng Sa Nam có Rú Đụn làm căn cứ. Ông cho xây đắp chiến lũy thành Vạn An (nay là thị trấn Nam Đàn), tích trữ vũ khí, quân lương, voi trận để tính kế lâu dài.

Không lâu sau, đội quân của ông được nhân dân ủng hộ và ngày càng lớn mạnh, thu được một vùng đất Hoan Châu rộng lớn làm căn cứ. Sau đó, ông mở rộng thế lực ra các châu huyện rồi tiến công đánh chiếm Tống Bình phủ thành (nay là Hà Nội) giải phóng cả nước.

Phần hội với nhiều với nhiều hoạt động phong phú thu hút du khách thập phương

Mai Thúc Loan xưng đế (tức vua Mai Hắc Đế), chọn thành Vạn An (Nam Đàn, Nghệ An) làm Quốc đô. Dưới sự trị vì của vua Mai Hắc Đế, đất nước đã giành được độc lập, tự chủ trong gần 10 năm (713 – 722). 

Ghi nhớ công lao to lớn của ông và nghĩa quân, nhân dân nhiều tỉnh thành trong cả nước đã lập đền thờ, lăng, miếu, mộ thờ. Riêng tại huyện Nam Đàn, nơi sinh ra và lớn lên của vua Mai, lễ hội Đền Vua Mai lại được long trọng tổ chức.

Lê Quyết