Tình hình buôn lậu, gian lận thương mại (GLTM), vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới trong năm 2023 diễn biến phức tạp với phương thức, thủ đoạn tinh vi khó lường; tập trung vào việc: không khai báo, khai hải quan không đúng với thực tế hàng hóa; che giấu nguồn gốc, tuyến đường của lô hàng, vận chuyển trái phép hàng cấm, ma túy, động vật hoang dã, tiền tệ qua biên giới, nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng điều kiện tiêu chuẩn, quy chuẩn.

Trước tình hình trên, với vai trò Cơ quan tham mưu, giúp việc cho Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Ban chỉ đạo 389 Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã quyết liệt triển khai Kế hoạch cao điểm đấu tranh chống buôn lậu, GLTM và hàng giả dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán; tham mưu cho Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính ban hành: các văn bản chỉ đạo, cảnh báo cho các Cục Hải quan tỉnh, thành phố hướng dẫn thực hiện công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại; Kế hoạch kiểm soát hải quan trong toàn ngành năm 2023...

Kết quả bắt giữ và xử lý vi phạm: Trong năm 2023, toàn ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý: 14.618 vụ việc vi phạm pháp luật Hải quan, giảm 9,2% so với cùng kỳ năm 2022. Trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 11.521,26 tỷ đồng, tăng 98,9% so với cùng kỳ năm 2022. Cơ quan Hải quan đã khởi tố 35 vụ, giảm 24% so với cùng kỳ năm 2022 và chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 166 vụ, tăng 48% so với cùng kỳ năm 2022. Số tiền thu nộp NSNN: 474,3 tỷ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2022.

Hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy qua biên giới có chiều hướng gia tăng với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi: cất giấu, ngụy trang ma tuý thành hàng hóa, hành lý thông thường, mang theo người... tập trung chủ yếu tại các các cửa khẩu biên giới giáp với Lào, Campuchia và Trung Quốc. Đặc biệt, tình hình tội phạm ma tuý có chiều hướng gia tăng tại tuyến hàng không, tập trung chủ yếu qua cảng hàng không quốc tế: Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng từ các nước Châu Âu, Châu Mỹ...

Trước tình hình trên, Tổng cục Hải quan đã khẩn trương nghiên cứu, xây dựng các văn bản cảnh báo nghiệp vụ, tăng cường phối hợp với lực lượng chức năng đấu tranh phòng chống ma túy đạt kết quả.

Trong năm 2023, tính từ ngày 16/12/2022 đến 15/11/2023 ngành Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng phát hiện, bắt giữ: 243 vụ/277 đối tượng, trong đó cơ quan Hải quan chủ trì 112 vụ. Tang vật thu được khoảng 2,8 tấn ma túy các loại gồm: 3,1 kg thuốc phiện; 105,8 kg cần sa; 106,1 kg heroin; 330,9 kg cocain; 1537 kg ketamin và 14552 viên ketamin (dạng viên); 688 kg ma tuý tổng hợp và 3224 viên ma tuy tổng hợp (dạng viên); 10,1 kg ma tuý khác; 1155 viên ma tuý khác (dạng viên) và 96,36 gram cỏ mỹ và 300 túi nước vui.

Trong đó, nổi bật là Chiến dịch Con Rồng Mê Kông chính thức triển khai từ năm 2018 và đã thực hiện được 05 giai đoạn. Đến nay, Chiến dịch đã thực hiện hết giai đoạn V từ ngày 15/4/2023 đến ngày 16/11/2023 với sự tham gia của 25 cơ quan Hải quan, các cơ quan thực thi pháp luật và tổ chức quốc tế. Tổng số vụ bắt giữ được các nước thành viên báo cáo trong giai đoạn V là 1.715 vụ, tăng 111% so với Chiến dịch giai đoạn IV.

Một số vụ nổi bật:

Cơ quan Hải quan đã chủ trì, phối hợp đấu tranh thành công nhiều chuyên án liên quan đến buôn bán, vận chuyển trái phép ma túy, triệt phá thành công các đường dây buôn bán, vận chuyển ma túy có quy mô lớn liên quan đến nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Nổi bật là Chuyên án ĐH323 do Cục Điều tra chống buôn lậu chủ trì. Ngày 7/5/2023, tiến hành kiểm tra các kiện hàng được gửi theo đường hàng không từ Sec về Việt Nam thu giữ 121,1 kg ma túy các loại; chuyên án HP323 Cục Hải quan TP Hà Nội xác lập ngày 17/2/2023 bắt giữ 01 đối tượng người Việt Nam và 108 kg ma túy các loại. Đặc biệt Cục Điều tra chống buôn lậu đã chủ trì kiểm tra bắt giữ trên 300 kg cocain vận chuyển qua tuyến đường biển tại Hải Phòng và phối hợp với lực lượng C04 triệt phá đường dây mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy từ Lào về qua Việt Nam với số lượng tang vật lớn bị bắt giữ chưa từng có khoảng 1,3 tấn Ketamin.

Đối với mặt hàng động, thực vật hoang dã thuộc danh mục CITES: ngành Hải quan đã phát hiện bắt giữ 18 vụ việc, tang vật bao gồm 8,3 tấn ngà voi, 37 kg sừng tê giác, 51m3 gỗ, các sản phẩm như xương, thịt của động vật. Điển hình, sáng 20/3 tại cảng Nam Hải Đình Vũ (TP. Hải Phòng), Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Hải Phòng khu vực 2 chủ trì, phối hợp với Đội Kiểm soát hải quan (Cục Hải quan Hải Phòng), Công an TP Hải Phòng đã phát hiện container hơn 7 tấn ngà voi nhập lậu từ châu Phi. Lô hàng này xuất phát từ Angola, được chuyển tải tại Singapore nhằm che giấu tuyến đường vận chuyển. Hiện lực lượng chức năng đang xử lý lô hàng theo quy định pháp luật.

Đối với mặt hàng phế liệu: ngày 5/6/2023 Tổng cục Hải quan (Cục Điều tra chống buôn lậu) khởi tố 3 vụ án buôn lậu liên quan đến vi phạm của Công ty TNHH MTV sản suất thương mại dịch vụ kỹ thuật môi trường xanh sử dụng các tài liệu giả, quay vòng hồ sơ, tài liệu để nhập khẩu trái phép 4,1 nghìn tấn phế liệu, trị giá 9,5 tỷ đồng; vụ việc vi phạm của Công ty Đông Hy Phát sử dụng hồ sơ, tài liệu giả để nhập khẩu trái phép 3,5 nghìn tấn phế liệu, trị giá 9,5 tỷ đồng và vụ việc vi phạm của Công ty TNHH MTV Thuận Hoàng sử dụng hồ sơ, tài liệu giả để nhập khẩu trái phép 2,6 nghìn tấn phế liệu, trị giá 6,7 tỷ đồng.

Ngày 5/1/2023, tại Sân bay quốc tế Nội Bài, cơ quan Hải quan đã kiểm tra, hành lý của một hành khách trên chuyến bay khởi hành từ sân bay quốc tế Nội Bài đi Incheon (Hàn Quốc) bắt giữ tang vật vi phạm gồm 86.300.000 won tương đương 1,6 tỷ đồng.

Minh Anh