Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ triển khai Chương trình trọng điểm cấp quốc gia về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0”, với mục đích giới thiệu một xu thế mới về ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giải mã gen trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Tiếp cận và chăm sóc sức khỏe theo một cách hoàn toàn mới

Hội thảo có sự góp tham luận của 4 diễn giả đến từ Mỹ, đó là Giáo sư Roy Perlis, trường Đại học Y khoa Harvard; Giáo sư Gill Bejerano, Khoa Khoa học Dữ liệu Y sinh, Đại học Stanford; Ông David Strohm, Quỹ đầu tư Greylock và Tiến sỹ Cao Anh Tuấn, đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Genetica Việt Nam và Mỹ.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Bùi Thế Duy, thứ trưởng Bộ KH&CN cho biết: Gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số đã tạo ra nhiều sự biến đổi, trong đó có lĩnh vực y tế mà cụ thể là thay đổi, phát triển phương pháp chuẩn đoán, chữa bệnh thông qua giải mã gen.

Với sự phá triển, kết hợp đồng bộ dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ giải mã gen, xử lý ảnh… đã giúp chúng ta có thể chẩn đoán bệnh theo một cách mới, không phải như cách thông thường đang triển khai hiện nay. Sự phát triển của công nghệ cũng tạo ra xu hướng hình thành các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, hình thành nhiều tổ chức nghiên cứu mang tính toàn cầu.

Trong thời gian qua, Bộ KH&CN có hàng loạt các hoạt động như thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hình thành cộng đồng liên kết các nhà khoa học, doanh nghiệp KH&CN đổi mới sáng tạo cũng như các hoạt động thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng trong các lĩnh vực mới…

Bộ KH&CN được Thủ tướng Chính phủ giao và đang chủ trì Chương trình trọng điểm cấp quốc gia về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0”. Việc tổ chức hội thảo cũng là dịp để giới thiệu với cộng đồng các nhà khoa học, quản lý, doanh nghiệp… một xu thế mới về ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giải mã gen trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cộng đồng đang được thế giới quan tâm.

Giáo sư Roy Perlis, trường Đại học Y khoa Harvard trong bài tham luận “Từ hệ gen đến sức khỏe: Những thách thức trong việc ứng dụng di truyền học trong cải thiện việc chăm sóc sức khỏe bênh nhân” cho biết, rất nhiều những căn bệnh nguy hiểm là bệnh di truyền như tự kỷ chiếm 90%, tâm thần phân liệt chiếm 90%, tiều đường loại 2 chiếm 80%, viêm khớp dạng thấp chiếm 60%...

Cấu trúc gen liên quan đến phần lớn những căn bệnh phổ biến rất chúng rất phức tạp. Hiện nay thế giới đã phát triển nhiều mô hình ngân hàng gen để dò tìm những biến thể với nguy cơ gây bênh. Tuy nhiên, giáo sư Roy Perlis lưu ý: ngân hàng gen không thể tính hết sự đa dạng chủng tộc trên thế giới.

Cụ thể, những dữ liệu có sẵn tại ngân hàng gen trên thế giới đa số tập trung vào người gốc Bắc Âu, vì thế những khám phá trong nghiên cứu và y học từ ngân hàng gen này sẽ rất có lợi cho người Bắc Âu nhưng lại không chính xác cho những nhóm người khác.

“Và những mô hình điều trị mô phỏng độ rủi ro trên nhóm người Bắc Âu có thể không chính xác với những nhóm người khác”- giáo sư Roy Perlis nhấn mạnh. Chính vì vậy, rủi ro bệnh từ những biến dị phát sinh ở các chủng tộc khác vẫn chưa được khám phá.

Việt Nam có tiềm năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào giải mã gen

Với bài tham luận “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong khoa học giải mã gen”, giáo sư Gill Bejerano, Khoa Khoa học Dữ liệu Y sinh, Đại học Stanford cùng chỉ ra rằng, ứng dụng giải mã gen trong chẩn đoán bệnh đóng vai trò vô cùng quan trọng như tìm đúng bác sỹ chuyên khoa cho vấn đề sức khỏe họ đang gặp phải, chỉ ra cách dùng thuốc và lên kế hoạch điều trị, cải thiện hướng chữa bệnh cho bệnh nhân, giảm chi phí chăm sóc sức khỏe…

Giáo sư Gill Bejerano nhận định, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào giải mã gen ở Việt Nam rất tiềm năng.

Ông David Strohm, Quỹ đầu tư Greylock với tham luận “Mang công nghệ vượt trội về giải mã gen đến người dân Việt Nam và Đông Nam Á” cho biết, ứng dụng giải mã gen trong điều trị và chăm sóc sức khỏe là xu hướng thế giới. Tuy nhiên, để chính xác hệ thống gen của người Việt, cá nhân hóa phác đồ điều trị cho người Việt thì Việt Nam nên xem xét đến việc hình thành Trung tâm giải mã gen.

Điều này được ông David Strohm lý giải, thứ nhất, nếu có bản đồ gen của người Việt, việc sử dụng và bảo mật sẽ an toàn hơn rất nhiều vì có những quy định của quốc gia. Thứ hai, đây là cơ hội để Việt Nam để trở thành “người dẫn đầu” về lĩnh vực này. Ông David Strohm, cũng đưa ra lời khuyên cho Việt Nam khi theo đuổi định hướng nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo đó là cần làm chủ công nghệ lõi để phân tích dữ liệu lớn, bởi điều này rất quan trọng để phù hợp với người châu Á.

Cũng tại hội thảo, nhiều ý kiến các nhà khoa học, quản lý đã đặt nhiều câu hỏi xung quanh việc ứng dụng công nghệ giải mã gen tại Việt Nam như bảo mật dữ liệu gen, ai là người được đặt dịch vụ này? Quy chuẩn của 1 phòng thí nghiệm làm dịch vụ gen là gì?

Giả sử nếu Việt Nam có ý định xây dựng một Trung tâm giải mã gen thì vấn đề tiêu chuẩn về cơ sở hạ tầng, quy trình, con người sẽ như thế nào? Bên cạnh đó, câu chuyện giải mã gen, xây dựng bản đồ gen người Việt đã được nhiều nhà khoa học Việt Nam đề cập và tiến hành nghiên cứu từ nhiều năm nay, vậy dữ liệu nghiên cứu đó có sử dụng được không? Cách chia sẻ chúng sẽ ra sao…

Hàng loạt các vấn đề được đặt ra mang tính gợi mở không chỉ cho các nhà khoa học mà cho cả những nhà quản lý trước một vấn đề mới. Song, cần khẳng định, ở thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, chúng ta có thể nhập khẩu nhiều công nghệ song nghiên cứu về gen lại là câu chuyện hoàn toàn khác.

Đông Nam Á đang được coi là “vùng trũng” trong công nghệ giải mã gen dẫn đến việc khó khăn trong việc tiếp cận với các công nghệ và các nghiên cứu y khoa tiên tiến. Người Việt nói riêng và người Châu Á nói chung cần có các công trình nghiên cứu gen cho riêng dân tộc mình.  

Anh Minh