Báo cáo đã chỉ rõ hiện trạng thực tế là tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhưng cơ sở hạ tầng chưa theo kịp, đã khiến cho các đô thị, đặc biệt là các đô thị lớn, phải đối mặt với nhiều vấn đề môi trường cấp thiết. Số lượng phương tiện giao thông cá nhân tiếp tục tăng nhanh, nhiều phương tiện đã hết niên hạn vẫn được sử dụng đã và đang thải vào môi trường lượng lớn bụi và khí thải.

Toàn cảnh buổi công bố

Ông Hoàng Dương Tùng - Phó Tổng Cục trưởng Môi trường cho biết, ô nhiễm môi trường đô thị đã và đang tiếp tục là vấn đề nổi cộm nhiều năm, đòi hỏi phải ưu tiên giải quyết.

Theo ông Tùng, hiện nay, các khu đô thị đang phải đối mặt với áp lực ô nhiễm từ hoạt động giao thông vận tải, hoạt động công nghiệp trong nội đô, hoạt động dân sinh, xử lý rác thải và các nguồn ô nhiễm từ ngoại thành chuyển vào.

Nước thải đô thị hầu như chưa được xử lý, hoặc mới chỉ xử lý được một phần nhỏ, xả thải trực tiếp ra các ao hồ, kênh rạch, sông nội thành gây ô nhiễm môi trường nước mặt.

“Các hoạt động trên đã phát tán một lượng bụi lớn vào môi trường, khiến các đô thị và các vùng lân cận bị ô nhiễm ngày một nghiêm trọng hơn,” ông Tùng nói.

Ông Hoàng Dương Tùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường

Ô nhiễm bụi được phản ánh thông qua bụi lơ lửng bao gồm bụi thô (TSP và PM10) và bụi mịn (PM2.5). Số liệu quan trắc giai đoạn từ năm 2012 đến 2016 cũng cho thấy, mức độ ô nhiễm bụi tại các đô thị vẫn ở ngưỡng cao, chưa có dấu hiệu giảm trong suốt 5 năm qua.

Điển hình, tại một số khu vực nội thành, nội thị của các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, số ngày trong năm có nồng độ bụi PM0, PM 2.5 vượt ngưỡng cho phép của Quy chuẩn Việt Nam chiếm tỷ lệ hơn 20% tổng số ngày trong năm.

 “Hiện tại, ở các đô thị lớn, bụi TPS vượt quá giới hạn của Quy chuẩn Việt Nam từ 1,5 đến 2 lần. Tại các khu công trường xây dựng, khu đô thị mới, sửa chữa đường giao thông diễn ra tình trạng ô nhiễm cục bộ với mức độ ô nhiễm bụi rất cao,” ông Tùng thông tin.

Tại các đô thị khu vực miền Bắc, số ngày có nổng độ bụi cao thường tập trung vào các tháng mùa đông, đặc biệt là tại các khu đô thị, khu công nghiệp tại Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hưng Yên, Bắc Ninh...

Mặc dù công tác thu gom, xử lý chất thải rắn ngày càng được tăng cường, nhưng vấn đề quản lý và xử lý chất thải rắn ở nhiều đô thị vẫn chưa thực sự phát huy hiệu quả. Nhiều đô thị, hạ tầng đô thị với hệ thống tiêu thoát nước đã xuống cấp, nhưng chưa được đầu tư, cải thiện, cùng với những diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu, thiên tai… khiến cho vấn đề úng ngập vào mùa mưa ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặc biệt đối với các đô thị ven biển do chịu tác động của triều cường.

Ông Tùng nhấn mạnh “Bụi là vấn đề nan giải nhất. Theo nghiên cứu, bụi mịn (PM2.5) tồn tại rất lâu trong khí quyển, khả năng phát tán xa và đi sâu vào phổi. Vì thế, bụi mịn có thể gây ra bệnh hen xuyễn, làm gia tăng ung thư phổi, đặc biệt là đối với người già và trẻ nhỏ,”

Phát biểu tại lễ công bố, ông Nguyễn Văn Tài, Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết, hiện nay tại các đô thị vẫn còn những vấn đề nổi cộm về môi trường. Đó là vấn đề kiểm soát và xử lý nước thải đô thị. Mức độ gia tăng lượng nước thải tại các đô thị ngày càng tăng, điển hình là Hà Nội và TPHCM.

Ở các đô thị khác, sức ép từ nguồn nước thải cũng là vấn đề đặt ra nhiều thách thức. Tỷ lệ nước thải sinh hoạt tại các đô thị được xử lý còn rất thấp, mới chỉ đạt 11%, chỉ có 42/787 đô thị có công trình xử lý nước thải tập trung. Điều này đã tác động lớn đến chất lượng nước của các nguồn tiếp nhận.

Bên cạnh đó là một số vấn đề “nóng” khác như ô nhiễm bụi luôn ở ngưỡng cao; ô nhiễm môi trường nước tại các sông, hồ, kênh rạch ở nội thị vẫn diễn biến phức tạp; tỷ lệ chất thải rắn được xử lý đúng kỹ thuật và hợp vệ sinh môi trường còn thấp…

Trong thời gian qua, đặc biệt năm 2016 đã xảy ra hàng loạt sự cố ô nhiễm môi trường mà nguyên nhân chính là do công tác bảo vệ môi trường của các cơ sở sản xuất kinh doanh chưa tốt. Thậm chí có những vụ việc là hành vi cố tình xả thải các chất độc hại của chủ doanh nghiệp ra môi trường.

Thiệt hại từ những vụ việc và sự cố nêu trên không chỉ là về mặt kinh tế, mà còn gây tác động tiêu cực đến sức khỏe, đời sống, các hoạt động phát triển du lịch, gây tâm lý bất ổn cho cộng đồng.

Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cũng cho biết, tất cả các vấn đề trên đã được trình bày, phân tích trong Báo cáo. Trên cơ sở đó, Báo cáo đã đưa ra các giải pháp tổng thể đối với công tác bảo vệ môi trường.

Tại buổi công bố Báo cáo Môi trường quốc gia năm 2016, nhiều chuyên gia cũng nhận định, bụi là “kẻ giết người thầm lặng.” Hiện tại, ô nhiễm bụi vẫn đang ở mức báo động, cần được quân tâm, giải quyết, có những nghiên cứu cụ thể hơn và cần được đề cập thêm vào báo cáo.

Ngay sau lễ công bố, Báo cáo được gửi tới các cơ quan của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, để phục vụ cho quá trình hoạch định chính sách, đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường, hướng tới sự phát triển đất nước một cách bền vững. Đồng thời, Báo cáo cũng được gửi cho các tổ chức chính trị xã hội, các trường đại học, viện nghiên cứu và tuyên truyền phổ biến rộng rãi cho cộng đồng.

Đặc biệt, Bộ TN&MT cũng sẽ triển khai cơ chế theo dõi, đánh giá kết quả tham khảo, vận dụng những khuyến nghị của Báo cáo, tiếp tục nghiên cứu, bổ sung cho các báo cáo chuyên đề vào những năm tiếp theo.

Nguyễn Quyên