Không ít người Thịnh Long khoái khẩu “nắng gỏi - mưa cầy”: Hễ mà trời nắng nóng, người ta ưa thứ gỏi; còn trời mưa thì món mộc tồn cứ là phải biết!

Bãi biển Thịnh Long

“Tôi thích ăn gỏi, tôi tòm xuống ao”!

Nhiều người dân Hải Thịnh (nay là Thịnh Long, Hải Hậu, Nam Định) khá nghiền món gỏi cá. Họ không chỉ ăn vào mùa nóng mà ăn quanh năm suốt tháng, nghĩa là lúc nào thèm thì làm tới luôn.

Chị Xuân, chủ nhà nghỉ Xuân Long bảo, cả nhà chị 10 người thì cả 10 đều thích món cá gỏi: “Nhắc đến món cá gỏi thì mắt sáng lên; ăn thay cơm, vẫn không biết chán”.

Mấy ông thợ xây nhà nghỉ mới, bên cạnh nhà nghỉ Ngọc Linh - nơi chúng tôi ở trọ thấy hỏi chuyện ăn gỏi cá, cũng xúm lại góp vui: “Bọn tôi, ai cũng đều ưa thứ nấy; có bữa nhậu rượu gỏi hết cả nồi bảy dấm”.

Chồng chị Xuân có cô em gái là chị Ngoạn, khá nổi tiếng về cái khoản... ăn cá gỏi. Tôi mới tìm đến chị... Chị Ngoạn cười tít mắt: “Ăn mãi nó cũng quen thành người nghiện. Mà đã nghiện vào rồi thì, lúc tay với mồm để không thấy nó ngứa ngáy khó chịu. Nhà cá sẵn dưới ao, rau trong vườn”...

Cả hai vợ chồng chị đều khoái khẩu món cá gỏi. Chồng đi vắng, vợ ở nhà một mình buồn. Có cái ao nhỏ thả các loại cá mè, chép, trôi, rô phi, trắm cỏ, rói, quả, giếc...

Chị thèm mới tòm xuống ao; túm được chú cá nào thì “xào” chú ấy. Mang về, rửa sạch, lọc xương, pha trộn gia giảm; sẵn có cây sung ngay cạnh bờ ao với dăm bảy thứ rau trồng sẵn..., ngần ấy thứ là tàm tạm cho đĩa gỏi một mình ngồi xài.

Chị đủng đỉnh nhắm gỏi - rượu!

Tôi thắc mắc:

- Người ta bảo thường chỉ ăn gỏi cá mè?

Chị lại cười tít mắt:

- Cá đếch nào mà chả làm gỏi được! Ở đây, có người ăn gỏi cả cá giếc!...

Chúng tôi dự bữa ăn đầu tiên tại nhà hàng Ngọc Linh.

Đồ ăn được dọn ra, trông thấy có đĩa lớn rau sống, rồi thêm bát nước chấm bự rắc đầy hạt vừng với đĩa hổ đốn nào gừng, xả, giềng, ớt, bồ tạt (mù tạp), tôi vẫn chưa hình dung ra món ăn gì. Sau cùng, một đĩa lớn thức ăn được bưng ra. Món gì vậy? À, thì ra chỉ là món tai lợn bóp thính...

Không phải! Trời đất, đấy là món gỏi cá chim trắng! Ly rượu đầu vừa cạn, các sếp ai nấy tay xắm nắm gói món gỏi, giống như gói cái nem, đoạn chấm ăn tơm tớp, miệng tấm tắc khen.

Tôi nhắm mắt, nín thở đưa lên miệng miếng cá gỏi - lần đầu tiên trong đời... Chu cha! Tôi ngầm thốt lên: Đúng là không hề tanh chút nào. Chỉ thấy mùi ngầy ngậy, bùi bùi và chua, cay, chát, mặn, ngọt. Cứ thế, “cố tọng” 5 cái gói nem gỏi cá chim trắng vào trong bụng.

Đa số khách có tâm lý thưởng thức món gỏi cá tại nhà nghỉ hơn là ăn ở ngoài nhà hàng; bởi ở đó vừa yên tĩnh, vừa có thời gian ngồi nhâm nhi lai dai. Khi người ta thoải mái, thong thả thì tự nhiên cái cảm giác về thứ mùi vị của thức ăn cũng được tôn thêm. 

Gỏi cá: Thứ ẩm thực lắm công phu

Món ngon cá gỏi hấp bia

Từ lâu, bãi biển Thịnh Long đã trở nên khá nổi tiếng về các món ăn gỏi cá. Bà con địa phương thường quen sài đồ bình dân “cây nhà lá vườn” - những loại cá nước ngọt; một số người làm gỏi cá biển.

Đối với du khách thập phương tới đây nghỉ mát, họ khoái món gỏi cá biển mới lạ, hấp dẫn.

Hầu như đoàn nào đã đặt chân tới đây thì đều thưởng thức món ăn gỏi cá. Bất kỳ nhà nghỉ hay nhà hàng nào cũng có thể đáp ứng nhu cầu của khách; nhưng không phải họ chế biến tại chỗ mà phải đặt tại mấy nơi chuyên chế biến đồ ăn gỏi.

Mỗi “tay chuyên”, họ đều có những bí quyết của riêng mình để làm ra những món gỏi cá độc đáo nhằm “câu” khách. Chỉ trừ ra thứ bí quyết, còn thì họ sẵn sàng phổ biến cách thức làm gỏi cá cho người nào thích tò mò muốn tìm hiểu.

Phải nói rằng, làm gỏi cá thật lắm công phu!

“Các loại cá thu, song, vược, chim trắng, rồi tôm, sứa, nhệch biển... đều có thể ăn gỏi”, anh Đoàn Ngọc Xe, chủ nhà nghỉ Ngọc Linh “châm ngòi” bằng một câu liệt kê ra các loại hải sản như vậy. Rồi anh tiếp:

“Gỏi cá nhệch, cá thu, cá chim trắng, cá vược... đủ cả. Rau sống (răm, mùi tàu, húng các loại, tía tô, hoa chuối, lá sung, lá đinh lăng, lá nghệ đen, lá vọng cách, lá ngũ da bì...), nhiều loại hơn bất kỳ đồ ăn nào; không dùng rau thìa là và nhất là không ăn gỏi với lá kinh giới.

Đi kèm với nó còn có đĩa độn: củ tỏi, củ xả, củ giềng, quả xoài xanh, chuối xanh, dừa lát mỏng, rồi ớt, hạt tiêu, bồ tạt...

Thứ nữa là nước chấm - một nửa “cái duyên” của cả món gỏi. Ở mỗi vùng, người ta có cách pha nước chấm khác nhau. Nước chấm gỏi ở đây ngả về độ ngọt, na ná giống trong Nam. Mắm tôm được đánh thật kỹ rồi đem pha với nước dừa, dấm, đường, mỳ chính, vừng rang, bồ tạt... cách pha chế kỳ công, khi ăn không thấy có mùi mắm tôm”.

Cá tươi đang giẫy đành đạch, rửa sạch rồi lọc lấy thịt lát ra thành từng miếng mỏng. Đại loại, người ta pha trộn công thức thế nào không biết, chỉ biết là trong đĩa gỏi cá có cả nước gừng, nước củ sả và củ sả   thái nhỏ, riềng, thính, chanh...

“Mỗi người có thú khoái khẩu riêng. Tôi đã ăn gỏi cá ở nhiều nơi, nhưng ăn ở đây là nhiều hơn cả. Mình chẳng hơi đâu mà đi “lăng xê” cho họ.

Nhưng, quả thực, cứ về đây thì thể nào tôi cũng phải “đánh đụng” món gỏi cá nhệch. Mật cá nhệch đem pha rượu rồi nhắm với chính gỏi của nó thì thật tuyệt, còn có tác dụng chống đau lưng”, một du khách bộc bạch.

Anh Song cùng nghỉ ở nhà nghỉ Ngọc Linh với chúng tôi, cũng tỏ ra sành điệu không kém: “Tôi thì lại “sướng” món gỏi cá vược. Giống ấy, bao giờ cũng đi kèm bát cháo được nấu bằng đầu và xương cá vược, xé thêm thịt cá; ăn vào có mà... chết lịm! Ăn gỏi rồi, ăn các thứ khác thường mất cảm giác mùi vị, khi đó chỉ có bát cháo cá vược là nhất”…

Chiều hoàng hôn. Đã đến lúc phải chia xa... Ngước lại, nhìn Thịnh Long xa lùi dần. Trong tôi, bỗng chợt thoáng hiện lên ly rượu mật cá nhệch với bát canh cháo cá vược đang tỏa hơi nghi ngút thì chẳng muốn dời bãi biển...

Nhưng mà, mến nhất vẫn là ở cái tính thật thà, chắt chiu đôn hậu của người dân quê biển Hải Hậu, thành Nam.

Thịnh Long có trên 120 nhà nghỉ, nhà hàng, ki ốt nằm dọc theo bãi tắm thoai thoải dài dằng dặc. Khách tứ phương đến tắm, thoáng nhìn thấy có vẻ lưa thưa, nhưng thực ra lại rất đông lượng người trên diện rộng. Bãi biển Thịnh Long không có những… “nhà máy chém"! Không có những "con bạch tuộc" hay thò những cái vòi -  ăn hiếp, bóp chẹt người ta như ở một số nơi khác…

Phóng sự củaXuân Phong