Theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, nhu cầu tiêu dùng sữa ở Việt Nam những năm gần đây tăng nhanh (khoảng 20%/năm); Sản lượng sữa tiêu dùng khoảng 1,4 tỷ lít, bình quân hơn 15 lít/người/năm. Riêng về sữa bột, sản lượng tiêu thụ trong nước khoảng 65.000 tấn, trong đó chỉ có 20.000 tấn (30%) được sản xuất trong nước, còn lại 45.000 tấn (70%) là phải nhập khẩu.

Hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam đều vắng bóng trên thị trường sữa bột hiện nay

Sữa ngoại chiếm lĩnh thị trường

Với hơn 90 triệu dân, cơ cấu dân số trẻ, thu nhập bình quân đầu người có xu hướng tăng, thị trường Việt Nam thực sự là miếng bánh béo bở cho nhiều hãng sữa. Theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người, năm 1990 đạt 0,47kg/người/năm. Trong vòng 20 năm sau, con số này tăng hơn 30 lần, đạt 14,4kg/người/năm vào năm 2010, và năm 2014 hiện khoảng 16 kg. Đến năm 2020, con số tiêu thụ sữa dự kiến sẽ đạt 27-28kg/người/năm.

Thị trường sữa bột liên tục tăng trưởng qua các năm với tốc độ tăng trưởng trung bình những năm gần đây khoảng 7%/năm. Doanh thu thị trường này năm 2012, khoảng 2.359 tỷ đồng (chiếm 1/4 doanh thu toàn thị trường sữa), và tăng lên 2.800 tỷ đồng năm 2013, dự kiến đạt 4.800 tỷ đồng vào năm 2017.

Mỗi năm, kim ngạch nhập khẩu sữa của Việt Nam đạt xấp xỉ 1 tỷ USD, trong đó riêng sản phẩm sữa bột phải nhập tới 70%. Hiện trên thị trường Việt Nam có gần 30 công ty sữa với khoảng 80 thương hiệu sữa khác nhau, trong đó chủ yếu là hãng sữa ngoại.

Về chủng loại sữa bột, sữa ngoại chiếm khoảng 75% thị phần. Trong đó đứng đầu là Abbott, Mead Johnson, Dutch Lady (Freisland Campina), Dumex, Nestlé… Với tỷ lệ này, các hãng sữa ngoại hoàn toàn dẫn dắt thị trường và quyết định giá bán. 
Trong đó, Abbott với hơn 120 nhãn sữa đang bày bán trên thị trường nội địa đã chiếm khoảng 30%, với mức doanh thu trung bình 3.000 - 4.000 tỷ đồng/năm. Thị phần của Mead Johnson tại Việt Nam dao động khoảng 14,4%. Thị phần sữa của Nestlé trên thị trường Việt Nam rất thấp, ở mức một con số.

Ngoài những dòng sữa kể trên, trên thị trường hiện nay còn rất nhiều loại sữa nhập ngoại khác như Gallia, Nutriben của Pháp, Aptamin của Anh, Đức, Meiji của Nhật.

Ngoài ra, có một thị phần không nhỏ của sữa bột dành cho các thương hiệu khác không có nhà phối chính thức (sữa xách tay). Các dòng sản phẩm này đang chiếm khoảng 14% thị phần sữa hiện tại.

70% nguyên liệu nhập khẩu

Hiện các doanh nghiệp nội đang ra sức tăng thị phần trong bối cảnh nguồn nguyên liệu sản xuất vẫn phụ thuộc lớn từ bên ngoài. Do đó, việc đầu tư và đưa vào hoạt động “siêu nhà máy sữa bột” tại Bình Dương của Vinamilk đã thật sự tạo một bước ngoặt mới cho ngành công nghiệp sữa Việt Nam, đặc biệt là phân khúc sữa bột trẻ em.

Một số mặt hàng của Vinamilk hiện nắm thị phần tương đối như sữa chua, sữa đặc có đường, nhưng ở một số phân khúc như sữa tươi và sữa bột cũng còn hạn chế. Cụ thể, Vinamilk chiếm 75% thị phần sữa đặc có đường, 90% thị phần sữa chua, 50% thị phần sữa tươi và khoảng 25 - 30% thị phần sữa bột của Việt Nam. Với công suất thiết kế khá lớn của 2 nhà máy mới này, Vinamilk đặt kế hoạch sẽ chiếm lĩnh 50% thị 60% thị phần sữa nước trong những năm tới.

Hiện tại, Vinamilk mới chỉ đáp ứng được 30% nguồn nguyên liệu sản xuất trong nước, 70% nguồn nguyên liệu còn lại phải nhập khẩu sữa bột từ New Zealand, Mỹ và các nước EU.

Với việc áp dụng trần giá bán đối với sữa bột dành cho trẻ em dưới 6 tuổi chính thức có hiệu lực hôm 21/6 vừa qua và giá sữa nguyên liệu tăng sẽ khiến doanh thu và lợi nhuận trong mảng kinh doanh của Vinamilk bị ảnh hưởng đáng kể. Cụ thể, so với giá bán buôn trước đây, giá trần theo quy định mới đối với các sản phẩm sữa bột của Vinamilk sẽ thấp hơn từ 10-15%. Với doanh thu sữa bột hiện chiếm khoảng 19% tổng doanh thu, quy định này sẽ khiến doanh thu của Vinamilk bị ảnh hưởng khá nhiều.

Theo bà Bùi Thị Hương, Giám đốc đối ngoại Vinamilk, nếu điều chỉnh đúng với giá trần, các mặt hàng của doanh nghiệp phải giảm giá trung bình khoảng 21%. Vinamilk không thể tăng giá nếu muốn duy trì và gia tăng thị phần trước tình hình cạnh tranh gay gắt và sức tiêu thụ chậm. Trong khi đó, nguyên liệu sữa bột hiện chiếm khoảng 60% tổng giá vốn đã tăng mạnh trong quý I/2014 và dù đang có xu hướng giảm, nhưng ước tính giá nguyên liệu sữa bột trung bình năm 2014 sẽ cao hơn mức năm ngoái.

Thiên Đức – Duy Thế