TTCP cho rằng trước thực trạng hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông quốc gia còn nhiều hạn chế, các dự án BOT, BT đi vào hoạt động đã góp phần mở rộng phương thức quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng giao thông mới, hiệu quả, người dân có thêm lựa chọn điều kiện giao thông thông thoáng an toàn hơn. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện và quản lý một số dự án Bộ GTVT và nhà đầu tư còn nhiều khuyết điểm, vi phạm.

Kết luận của TTCP chỉ rõ, từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã được thực hiện mà không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu. 100% là chỉ định thầu với lý do chỉ có một nhà đầu tư tham gia.

Qua thanh tra cũng làm rõ nhiều dự án được chỉ định thầu có nhà đầu tư được lựa chọn chưa đảm bảo năng lực, dẫn đến việc đàm phán ký kết nội dung hợp đồng, hình thức hợp đồng, giám sát quản lý thực hiện hợp đồng, quản lý vốn đầu tư hết sức phức tạp, nhiều bất cập sai sót, làm hạn chế hiệu quả thực hiện các dự án cũng như chủ trương đầu tư chung.

Đặc biệt, một số dự án, như: tuyến đường Hoà Lạc - Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hoà Bình, dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới, dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ... quy mô nâng cấp đường đầu tư chưa phù hợp quy hoạch đã được phê duyệt, dẫn tới tình trạng bất hợp lý trong việc đặt trạm thu phí.

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ những sai phạm tại trạm thu phí Thái Nguyên - Chợ Mới

Mặt khác, việc xác định phương án, doanh thu tài chính tại một số dự án còn thiếu chính xác, doanh thu thực tế của một số dự án chênh lệch cao so với phương án tài chính, gây ra gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí kéo dài. Phần lớn các dự án BOT là cải tạo nâng cấp đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích phương tiện sử những khu vực vốn đã đông đúc, không hướng đến việc mở rộng mạng lưới và phân làn giao thông hợp lý.

Qua kiểm tra một số nội dung về tổng mức đầu tư đối với 6 dự án xác định giá trị phê duyệt sai tăng trên 451 tỷ đồng. Trong đó, dự án hầm đường bộ Phước Tượng, Hầm Phú Gia trên 44 tỷ đồng; dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ 18,8 tỷ đồng; dự án đường Hoà Lạc - Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hoà Bình trên 51,2 tỷ đồng; dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới trên 101 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0+000 đến Km123+105 trên 225 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 Km123+105 đến Km268 là 11 tỷ đồng.

TTCP cũng chỉ ra những “bất thường” của dự án nâng cấp đường Pháp Vân - Cầu Giẽ giai đoạn 1, trong khi dự án này chỉ sửa chữa, cải tạo các yếu tố hình học và rải thảm mặt đường cũ nhưng giá phí thu tương đương với giá thu đường cao tốc xây dựng mới Cầu Giẽ - Ninh Bình (1.500 đồng/km).

Với những sai phạm nghiêm trọng nói trên, TTCP kiến nghị với Thủ tướng chỉ đạo các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Xây dựng, GTVT phối hợp rà soát những quy định pháp lý về lĩnh vực đầu tư theo hình thức đối tác công tư còn thiếu, chưa thống nhất để bổ sung điều chỉnh hoặc trình bổ sung điều chỉnh theo thẩm quyền.

Ngọc Linh