Hệ thống chính sách an sinh xã hội nói chung, chính sách BHXH nói riêng của bất cứ quốc gia nào đều rất quan trọng. Việc người lao động đã có thời gian tham gia BHXH nhận trợ cấp BHXH 1 lần, đồng nghĩa với việc rời bỏ hệ thống BHXH, tự tước bỏ quyền được tham gia, thụ hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là các chế độ dài hạn như hưu trí, tử tuất.

Ở nước ta, vì nhiều lý do, chế độ BHXH 1 lần vẫn được thực hiện. Điều đáng lo ngại, dù không khuyến khích, nhưng trong những năm gần đây, số lao động hưởng BHXH 1 lần lại đang có xu hướng gia tăng. 

Bởi vậy, Nghị quyết 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH đặt yêu cầu, chặt chẽ hơn trong quy định hưởng chế độ BHXH 1 lần. Đồng thời, cần có quy định phù hợp để giảm tình trạng hưởng BHXH 1 lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH 1 lần. Điều này nhằm hướng tới mục tiêu để người lao động hạn chế hưởng BHXH 1 lần.

Ảnh minh họa

Nhiều ý kiến cho rằng, chỉ nên giải quyết cho người lao động hưởng BHXH 1 lần trong một số trường hợp đặc biệt, như: Ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo; giảm mức hưởng xuống tương đương với mức mà bản thân người lao động đã đóng (thay vì tính cả mức đóng của chủ sử dụng lao động)…

Phó trưởng Ban Quan hệ Lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) Lê Đình Quảng cho biết, tình trạng người lao động ở độ tuổi ngoài 35 nhận BHXH 1 lần đang gia tăng là có thật. Hiện, tại các DN dệt may, da giày do điều kiện lao động khắc nghiệt nên một mặt, chính những công nhân sau 35 tuổi không còn điều kiện sức khoẻ để đáp ứng yêu cầu công việc đã tự động rút khỏi thị trường lao động.

Mặt khác, phần lớn DN sẽ chủ động đào thải lớp lao động ở độ tuổi này, nhằm giảm chi phí về lương, BHXH và đưa ra hình thức hỗ trợ, khuyến khích nhóm lao động này ra khỏi thị trường lao động. “Trên thực tế, nhóm lao động ở diện này, khi ra khỏi thị trường lao động, họ không có cơ hội quay lại thị trường lao động nên đa phần phải lựa chọn nhận BHXH 1 lần”, ông Lê Đình Quảng cho biết.

Để hạn chế tình trạng này, ông Quảng khuyến nghị, các cấp, ngành cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về lao động, BHXH. Đặc biệt, cần tăng cường công tác truyền thông để người lao động biết được lợi ích ưu việt của việc tham gia BHXH để nhận lương hưu khi về già.

Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, điều quan trọng là phải tuyên truyền cho người lao động tự nhận thức thấy việc hưởng BHXH 1 lần là không nên. Việc bảo lưu thời gian đóng, tiếp tục tham gia BHXH khi có điều kiện để được đảm bảo an sinh xã hội khi về già là tối ưu nhất.

Ông Lợi khuyến nghị, chúng ta cần điều chỉnh Luật BHXH theo hướng người lao động đóng BHXH ở mức 8% và doanh nghiệp cùng tham gia đóng BHXH với mức 14%. Người lao động muốn hưởng BHXH một lần chỉ được lấy 8% mà mình đã đóng, 14% của doanh nghiệp đóng cho người lao động sẽ được giữ lại để tăng trưởng quỹ BHXH.

Theo ông Lợi, có không ít người đã hưởng BHXH một lần muốn xin nộp lại để hưởng lương hưu. Nhưng hiện luật của chúng ta chưa có quy định hồi tố cho việc này.

“Do vậy, để đảm bảo an sinh xã hội cho người dân khi đã nhận ra giá trị ưu việt của chính sách BHXH, chúng ta cũng nên xem xét, thiết kế bổ sung điều kiện hồi tố với những trường hợp đã hưởng BHXH 1 lần có nhu cầu tiếp tục tham gia BHXH”.

Thanh Bình