Theo đó, VARS nhấn mạnh nhu cầu về nhà ở xã hội là rất lớn nhưng việc lên kế hoạch phát triển cần phải được tính toán kỹ càng để đạt được mục đích giúp doanh nghiệp phục hồi trong giai đoạn khó khăn và hỗ trợ người thu nhập thấp có cơ hội an cư.

Trong báo cáo tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật Nhà ở sửa đổi gửi Chính phủ mới đây, dẫn số liệu báo cáo từ các địa phương, Bộ Xây dựng cho biết trên cả nước có 15 địa phương có nhà ở xã hội thuộc sở hữu nhà nước với tổng số 15.841 căn. Trong đó có 12.162 căn đã cho thuê, 1.380 căn đã cho thuê mua (tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và tỉnh Vĩnh Long), 929 căn đã bán và 750 căn còn trống do chưa có đối tượng thuê/thuê mua hoặc do người thuê hết thời hạn thuê trả lại do không còn nhu cầu; 620 căn của TP. HCM chưa có báo cáo cụ thể về tình hình thuê, thuê mua quỹ nhà này.

Cá biệt như TP. Đà Nẵng có 10.579 căn nhà ở xã hội thuộc sở hữu Nhà nước nhưng không có trường hợp nào thuê mua mà chỉ cho thuê. TP đã lập Đề án báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép bán 846 căn và đã bán được 616 căn.

Cũng trong quý III, cả nước ghi nhận hơn 250 dự án nhà ở đang mở bán, hầu hết là các giai đoạn mở bán tiếp theo của dự án, cung cấp ra thị trường khoảng 20.000 sản phẩm.

Bên cạnh nguồn cung từ các giai đoạn tiếp theo từ các dự án cũ, thị trường ghi nhận nguồn cung mới từ các dự án mới mở bán ở một số địa phương như Cần Thơ, Lào Cai, TP. HCM, Hải Phòng... Nhiều dự án được gia hạn tiến độ, khởi động, tái khởi động.

Cơ cấu nguồn cung phần lớn vẫn là các sản phẩm thấp tầng, đất nền, chiếm 54% tổng lượng cung nhà ở cả nước. Nguồn cung mới tập trung chủ yếu ở thị trường khu vực phía Nam (chiếm 40% cả nước).

Phân khúc căn hộ trung cấp (25-50 triệu đồng/m2) và cao cấp (50-80 triệu đồng/m2) tiếp tục dẫn đầu nguồn cung căn hộ mới trong quý, chiếm lần lượt 58% và 26% tổng nguồn cung căn hộ đang mở bán. Trong khi phân khúc căn hộ bình dân (dưới 25 triệu đồng/m2) tiếp tục khan hiếm, chỉ xuất hiện số lượng ít tại một số tỉnh, thành cấp 2,3. Tổng nguồn cung căn hộ chung cư bình dân giảm 98% so với năm 2019.

Bộ Xây dựng đánh giá việc cho phép hình thức thuê mua sẽ dẫn đến ít đối tượng được thụ hưởng làm giảm quỹ nhà cho thuê. Ngoài ra, khi cho phép thuê mua sẽ dẫn đến hình thức sở hữu "da báo", trong một dự án hoặc một tòa nhà vừa có sở hữu tư, vừa có sở hữu nhà nước, dẫn đến việc quản lý, sử dụng, vận hành khó khăn.

Ngoài ra, theo kinh nghiệm quốc tế thì hầu hết các nước, trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore... khi đầu tư nhà ở xã hội bằng ngân sách nhà nước thì chỉ để cho thuê. Do vậy, trong điều kiện nguồn lực ngân sách còn hạn chế như hiện nay, Bộ Xây dựng đề nghị chỉnh lý trong dự thảo quy định về hình thức phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân theo hướng nhà nước đầu tư xây dựng bằng vốn đầu tư công chỉ để cho thuê.

Trường hợp có nhu cầu bán nhà ở xã hội thuộc sở hữu Nhà nước để tái đầu tư xây dựng tại vị trí khác thì lập đề án báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Dưới góc nhìn chuyên gia, theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. HCM, bên cạnh rào cản thủ tục mua nhà khó khăn, không còn phù hợp thì lãi suất trong gói vay ưu đãi 120.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội vẫn đang quá cao, là gánh nặng của những người mua.

Nhiều người đủ điều kiện mua thì không có tiền, không dám vay ngân hàng với lãi suất gói tín dụng 120.000 tỷ đồng lên đến 7,7%/năm, chỉ kéo dài trong 5 năm và chỉ thấp hơn lãi vay thương mại 1 – 1,5%/năm. Trong khi đó, những người có tiền thì không nằm trong đối tượng là công nhân và người đủ điều kiện xét mua.

Hiện nay, nhiều quy định hiện hành về người thuộc diện được mua nhà ở xã hội đã không còn phù hợp. Ví như việc cần đáp ứng điều kiện về nhà ở, cư trú và mức thu nhập. Trong đó, điều kiện về cư trú là phải có đăng ký thường trú tại nơi có dự án triển khai hoặc đăng ký tạm trú từ một năm trở lên.

Hay việc quy định đối tượng mua nhà ở xã hội không được thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân, tức lương không quá 11 triệu đồng mỗi tháng đã lỗi thời. Trong khi giá nhà ở xã hội đã tăng gần gấp đôi sau 05 năm, cách xác định thu nhập thấp – điều kiện quan trọng để được mua nhà vẫn như 8 năm trước.

Khánh Yên