Với đặc thù quản lý nhà nước trên địa bàn có nhiều cửa khẩu cảng biển, cảng hàng không quốc tế, bưu điện quốc tế, hoạt động xuất nhập khẩu tập trung tại 11 đơn vị Hải quan cửa khẩu và ngoài cửa khẩu, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn quản lý của Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh diễn biến phức tạp, biến tướng, xuất hiện nhiều hình thức gian lận mới, tinh vi. Trong đó, một số trường hợp lợi dụng hệ thống thông tin nghiệp vụ hải quan và kết quả phân tích, đánh giá rủi ro và tự động phân luồng, thành lập công ty “ma” nhưng không thực hiện hoạt động xuất nhập khẩu tại nơi đăng ký kinh doanh. Cụ thể, một số cá nhân lợi dụng sự thông thoáng của Luật Doanh nghiệp để thành lập doanh nghiệp, thuê mướn giám đốc và mở liên tiếp nhiều tờ khai hải quan, cố tình khai báo sai với số lượng hàng hóa lớn qua cửa khẩu nhằm buôn lậu, trốn thuế hoặc lập hồ sơ hoàn thuế GTGT chiếm đoạt tiền thuế của Nhà nước.

Sau một thời gian hoạt động, các doanh nghiệp này giải thể, chờ cơ hội thành lập công ty có tên giao dịch mới. Đăng ký thủ tục hải quan nhiều lần đối với một lô hàng để được phân luồng xanh để thông quan hàng hoá; cố tình không khai báo hoặc khai báo sai các tiêu chí khai báo. Các đối tượng thực hiện che giấu nguồn gốc, tuyến đường của lô hàng cấu kết, móc nối với nhau để vận chuyển hàng lậu, hàng cấm trái phép; phá niêm phong hải quan (seal hải quan), phá bản lề container đối với lô hàng được gắn seal định vị (seal định vị vẫn hoạt động bình thường) nhằm rút ruột hoặc đánh tráo hàng hoá chỉ để lại hàng đúng với tờ khai tạm nhập, tái xuất. Nếu cơ quan chức năng phát hiện container bị đứt kẹp chì niêm phong thì chỉ bị lập biên bản xử phạt hành chính. Thực hiện huỷ tờ khai, hoặc khai bổ sung tờ khai để né tránh việc kiểm tra, kiểm soát của cơ quan Hải quan hoặc hợp thức hoá các lô hàng vi phạm.

Lợi dụng chính sách tạo thuận lợi trong hoạt động xuất nhập khẩu để làm giả mạo C/O khi làm thủ tục hải quan; lợi dụng khả năng xử lý, phân luồng 24/24 của Hệ thống để thực hiện thông quan hàng hóa vào thời gian nhạy cảm (ngày lễ, nghỉ Tết...) nhằm trốn tránh sự giám sát, kiểm soát hải quan. Đặc biệt, trong thời gian gần đây, tình trạng lợi dụng chính sách ưu đãi đối với loại hình gia công, sản xuất xuất khẩu có chiều hướng gia tăng. Theo đó, đối tượng lợi dụng quy trình xuất khẩu trước nhập khẩu đối với tờ khai loại hình xuất nhập khẩu tại chỗ; lợi dụng loại hình gia công chuyển tiếp giữa các hợp đồng gia công để có hành vi gian lận, trốn thuế; lợi dụng loại hình tạm nhập – tái xuất, hàng quá cảnh chịu sự giám sát hải quan để thẩm lậu hàng hoá vào thị trường nội địa với thủ đoạn tinh vi; nhập khẩu nguyên phụ liệu để gia công, sản xuất xuất khẩu nhưng không xuất khẩu sản phẩm hoặc xuất khẩu sản phẩm không đúng khai báo hoặc kê khai định mức cao hơn thực tế.

Ngoài ra, một số trường hợp gian lận thương mại về trị giá, mã số hàng hóa XNK, như: Khai báo không đúng hoặc không đầy đủ tên hàng, mã số hàng hoá, số lượng, trọng lượng, xuất xứ hàng hoá dẫn đến việc xác định dấu hiệu nghi vấn và trị giá tính thuế không chính xác; làm giả hồ sơ, chứng từ, giấy phép xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá có điều kiện. Trong 6 tháng đầu năm 2023, Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh  đã phát hiện trên 1.200 vụ vi phạm pháp luật về hải quan, trị giá hàng hóa trên 1.500 tỷ đồng. Có được kết quả trên, Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh  đã chỉ đạo các đơn vị triển khai thực hiện chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, như: Ủy ban nhân dân Thành phố, Tổng cục Hải quan, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia…

Theo đó, Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh  đã chủ động xây dựng, nghiêm túc quán triệt đến các đơn vị trong toàn Cục các chương trình, kế hoạch hành động; và đồng thời thường xuyên ban hành văn bảo cảnh báo, tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn quản lý. Đặc biệt, công tác phối hợp với các lực lượng chức năng trên địa bàn ngày càng được tăng cường. Mới đây, ngày 15/6/2023, lãnh đạo ba đơn vị Cục Hải quan, Công an và Bộ đội Biên phòng TP.Hồ Chí Minh  ký kết Quy chế phối hợp trong quản lý nhà nước; đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về ma túy trên địa bàn. Nghiêm túc triển khai đồng bộ, hiệu quả các nghiệp vụ kiểm soát hải quan theo các kế hoạch triển khai công tác kiểm soát hải quan từ đầu năm 2023. Thường xuyên theo dõi, cập nhật mức độ hoàn thành chỉ tiêu được giao để có biện pháp chấn chỉnh, tăng cường kịp thời…

Trong đó, các đơn vị chủ động nắm bắt, phát hiện phương thức thủ đoạn buôn lậu, gian lận thương mại mới; tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát trên các tuyến sông, cảng biển, sân bay, bưu điện; tăng cường đấu tranh với hiện tượng giả mạo hồ sơ, chứng từ để làm thủ tục hải quan, hoặc đưa hàng ra khỏi khu vực giám sát hải quan; ngăn chặn kịp thời hàng hoá chuyển khẩu, chuyển cảng, quá cảnh không có giấy phép hoặc sai khai báo; xử lý các thông tin liên quan đến hành vi mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy bí mật, chặt chẽ và tập trung truy bắt đối đượng; đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát, soi chiếu và đề cao cảnh giác với những nhóm đối tượng vi phạm có tần suất xuất nhập cảnh thường xuyên qua các tuyến trọng điểm.

Hà Trần