Theo báo cáo tài chính hợp nhất năm 2023 của Home Credit Việt Nam, lợi nhuận sau thuế của công ty tài chính này đạt 375 tỷ đồng, cao nhất trong ngành tài chính tiêu dùng nhưng thấp hơn nhiều mức lợi nhuận ròng 1.100 tỷ đồng của năm trước.

FE Credit đã bắt đầu có lãi trở lại từ quý IV/2023, sau 5 quý liên tiếp lỗ do các rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, đặc biệt sức hấp thụ vốn suy yếu. Trong khi đó, một số CTTC khác, tình hình hoạt động vẫn còn khó khăn do kinh doanh rất thận trọng trong bối cảnh thị trường còn nhiều rủi ro. Ví dụ, Mirae Asset lỗ 963 tỷ đồng trong năm 2023, sau mức lãi 120 tỷ đồng trong năm 2022; Shinhan Finance sau khi mua lại Công ty tài chính Prudential cũng báo lỗ hơn 460 tỷ đồng, Mcredit giảm lãi 70%...

Về  hoạt động thu hồi nợ trên thị trường tài chính tiêu dùng, tính đến cuối tháng 2/2024, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính (CTTC) khoảng 138,8 ngàn tỷ, dư nợ xấu chiếm tới gần 18% nợ xấu cho vay tiêu dùng của toàn hệ thống….

Chuyên gia trao đổi các giải pháp

Theo ông Lê Trung Kiên, đại diện Cơ quan Thanh tra giám sát, Ngân hàng Nhà nước thì cần hoàn thiện hành lang pháp lý bao quát hơn các chủ thể trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng và các vấn đề xử lý nợ xấu.

Đặc biệt, cần có các biện pháp hữu hiệu, chặt chẽ để bên đi vay phải thực hiện đúng nghĩa vụ, không thể chây ì. Các quy định hiện hành phải được hoàn thiện, đảm bảo cân bằng lợi ích, hạn chế tranh chấp; nghiên cứu xây dựng văn bản luật về tín dụng tiêu dùng...

Hiện, giới tài chính, ngân hàng đều trăn trở về nhóm khách hàng "bùng nợ có chủ đích". Hiện nay, trên các trang mạng xã hội xuất hiện ngày càng nhiều hội nhóm chia sẻ cách thức bùng/trốn tránh trả tiền vay từ các website/ứng dụng trực tuyến. 

“Khách hàng có xu hướng hành xử đối với khoản vay tại CTTC tương tự như đối với các App/Website/tổ chức cho vay không phải tổ chức tín dụng”, ông Lê Quốc Ninh - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Tài chính Tiêu dùng – VNBA, Tổng Giám đốc Công ty Tài chính Mcredit chia sẻ.

Theo ông Lê Quốc Ninh, một số thủ đoạn đang được phổ biến như: Điền những thông tin "ảo" về email, địa chỉ và số điện thoại công ty nơi làm việc; cố tình thay đổi thông tin liên hệ, nơi sinh sống và nơi làm việc sau giải ngân. Những thủ đoạn này đang gây khó khăn trong việc đánh giá khách hàng, nhắc nợ và thu hồi nợ. Còn các CTCT tiêu dùng phải tăng chi phí cho hoạt động nhắc nợ, thu hồi nợ bao gồm vận hành, nhân lực, cũng như chi phí pháp lý liên quan. 

Ông Lê Quốc Ninh kiến nghị: Bộ Công an cần xây dựng các hướng dẫn cụ thể, thống nhất để xử lý, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi trốn tránh nghĩa vụ trả nợ một cách có chủ ý; xem xét tạo điều kiện thuận lợi cho các CTTC tiếp cận Cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư, giúp giảm thiểu gian lận trong việc trộm cắp danh tính, giả mạo danh tính. 

“Triển khai công cụ chấm điểm mức khả tín, khai thác Big Data (thông tin thuế, thông tin sử dụng dịch vụ tiện ích, thông tin thuê nhà…), nghiên cứu bộ chấm điểm Alternative Scoring (chấm điểm tín dụng bằng dữ liệu thay thế) và chấm điểm hành vi của Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam (CIC), cũng như các ngân hàng thương mại để nâng cao tính tin cậy của công cụ…”, Tổng giám đốc Công ty Tài chính Mcredit cho biết.

Đối với Ngân hàng Nhà nước, đại diện một số CTTC kiến nghị: Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý đảm bảo phù hợp thực tiễn hoạt động thu hồi nợ tiêu dùng. Ngân hàng Nhà nước với vai trò là cơ quan quản lý, đề xuất, kiến nghị với các cơ quan cấp trên nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý để cho phép và kiểm soát hoạt động cung cấp dịch vụ xử lý nợ chuyên nghiệp.

“Hiện thị trường Việt Nam vẫn thiếu dịch vụ xử lý nợ thuê chuyên nghiệp, trong khi đây là lĩnh vực phổ biến tại nhiều quốc gia phát triển. Hoạt động này nên được quy hoạch vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện, quy định rõ ràng và minh bạch về điều kiện thành lập, hoạt động, cơ chế kiểm soát rõ ràng thay vì bị cấm như hiện nay”, ông Lê Quốc Ninh đề xuất.

Ông Darryl Dong, đại diện Cấp cao của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) phân tích:  Các cơ quan chức năng có vai trò giải quyết nợ xấu cần nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng một khuôn khổ thể chế chặt chẽ, mạnh mẽ và thiết thực, dựa trên các nguyên tắc thị trường.

Việc phát triển các công ty mua bán, xử lý nợ xấu chuyên nghiệp, hình thành một thị trường mua bán nợ xấu năng động và chuyên nghiệp đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong xử lý nợ xấu tiêu dùng hiệu quả. IFC sẵn sàng hỗ trợ các cơ quan chức năng của Việt Nam, VNBA và các doanh nghiệp tham gia thị trường này.

"Chúng tôi sẵn sàng chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm toàn cầu của mình để giúp Việt Nam cải thiện khung pháp lý trong xử lý nợ xấu, mất khả năng thanh toán và thu hồi nợ, cũng như xây dựng một thị trường nợ xấu năng động, tạo điều kiện cho các công ty mua bán, xử lý nợ xấu chuyên nghiệp có năng lực, có uy tín phát triển", ông Darryl Dong nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quốc Hùng khuyến nghị: Các ngân hàng cho vay chặt chẽ hơn, tránh gây mất an toàn hệ thống. Việc nâng cao chất lượng cho vay tiêu dùng phục vụ nhu cầu đời sống người dân, giảm "tín dụng đen" là điều cần thiết. Song, về phía ngân hàng cũng phải chia sẻ với khách hàng. Cụ thể, khi khách hàng trả nợ cần xem xét miễn giảm lãi, để họ thấy rằng dù khó khăn hoặc cố tình không trả nợ, đến khi hợp tác thì ngân hàng có phương pháp miễn, giảm nợ nhân văn...

Ngoài ra, cần có biện pháp xử lý những đối tượng "bùng nợ" vay tiêu dùng, xử lý những đối tượng hướng dẫn "bùng nợ". Vì các công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép hoạt động, họ hoạt động theo quy định của pháp luật về tín dụng, họ cần được pháp luật bảo vệ để hoạt động kinh doanh tốt hơn.

Xuân Hải (t/h)