Trăn trở với cây nhãn

Vào đầu tháng Hai âm lịch, hầu hết nhãn chính vụ mới phát xong lộc non và bắt đầu hé nụ thì vườn nhãn sớm nhà ông Ngô Văn Bộ ở khu dân cư Hố Dầu, phường Bến Tắm, TP Chí Linh đã nở hoa vàng rực. Đến sau rằm tháng Hai, hơn 400 cây trong tổng số hơn 600 cây đã đậu quả. Nhiều cây quả đã có đường kính 0,5 cm nên có thể cho thu hoạch từ rằm tháng tư, sớm hơn nhãn chính vụ từ 2-3 tháng.

Ông Bộ sinh ra từ vùng nhãn Tiên Lữ (Hưng Yên), đã trồng nhãn lấy quả và làm long nhãn từ năm 2006. Ban đầu ông trồng quảng canh đủ các giống nhãn nên vụ được, vụ mất, giá bán bấp bênh. Vì thế, những năm 2014-2016, ông ra sức tìm kiếm, lai tạo, cấy ghép và trồng thử nhiều loại nhãn để tìm ra giống nhãn sớm phù hợp. Từ năm 2017 đến 2020, ông Bộ đã thay thế được hơn 90% số cây nhãn trong vườn rộng 3,5 ha. Giống được chọn thay thế duy nhất là nhãn lồng cổ truyền Hưng Yên.

"Muốn có vườn nhãn sớm như ý phải chọn được giống phù hợp với chất đất, khí hậu để khi xử lý kỹ thuật sẽ không ép cây. Hơn nữa, giống cây phải cho quả to, tròn, mã màu da bò đẹp, cùi dầy, khô giòn, hạt nhỏ... Đầu tư trồng và chăm sóc nhãn không nhiều tiền, khoảng 30 triệu đồng/ha nhưng công sức thì phải bỏ ra rất nhiều", ông Bộ cho biết.

Ở khu dân cư Tân Tiến (phường Hoàng Tiến), ông Nguyễn Văn Viễn cũng là một người đam mê trồng nhãn. Bắt đầu từ năm 2007, ông trồng nhiều giống nhãn chính vụ từ Hương Chi, Miền Thiết đến Hà Tây tròn, méo... “Tuy thế nhãn chín rộ, thu hoạch gấp gáp, mệt mỏi mà khi bán lại bị ép giá", ông Viễn nhớ lại. Để thay đổi cách sản xuất, ông đã đi khắp các vùng Bắc Giang, Hà Tây, Hưng Yên... tìm kiếm giống nhãn có thể xử lý ra hoa sớm và trồng thử. Sau nhiều lần thất bại, thậm chí bị lừa giống nhãn dởm, đến nay khu vườn gần 2 ha nhà ông chỉ có giống nhãn cổ truyền. "Vụ này, thời tiết thuận nên nhãn ra hoa nhiều, tỷ lệ đậu quả hơn 80%. Thuận lợi thì vườn nhà tôi có thể cho thu từ 10-12 tấn quả. Vụ năm ngoái nhãn sớm bán 35.000 đồng/kg, gần gấp 3 giá nhãn chính vụ", ông Viễn cho biết thêm.        

Niềm vui gặt hái thành quả

Năm 2022 cả thành phố có 12 vùng trồng nhãn (xuất khẩu) với diện tích hơn 120 ha đủ điều kiện xuất đi các nước như Mỹ, Australia, Nhật Bản, Thái Lan...Diện tích nhãn tập trung tại các xã, phường Hoàng Hoa Thám, Hoàng tiến, Lê Lợi, Hoàng Tân và Thanh Mai...

Ngoài việc xuất khẩu nhãn lồng Chí Linh ra các thị trường nước ngoài thì sản phẩm nhãn Chí Linh cũng được người tiêu dùng trong nước yêu thích như Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh lân cận Quảng Ninh, Bắc Ninh... Ông Nguyễn Văn Viễn thuộc khu dân cư Tân Tiến, phường Hoàng Tiến, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương (tổ sản xuất nhãn số 1, sản phẩm đạt tiêu chuẩn VietGap) là một trong những hộ dân có vườn nhãn đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, cũng là một người tâm huyết với cây nhãn cho biết: “ Ông trồng nhiều giống nhãn chính vụ từ Hương Chi, Miền Thiết đến Hà Tây tròn, méo... Tuy nhiên năng suất và giá trị kinh tế chưa cao”. Để thay đổi cách sản xuất, ông đã đi khắp các vùng có tiếng về quả nhãn... tìm kiếm giống nhãn phù hợp với thổ nhưỡng. Sau một thời gian dài nghiên cứu, cùng với việc tuân thủ các hướng dẫn của cơ quan chuyên môn về quy trình chăm sóc theo tiêu chuẩn quốc tế, đến nay khu vườn nhãn nhà ông có 500 gốc nhãn sớm và 500 gốc nhãn chính vụ, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Ông Viễn vui mừng cho biết thêm: “Quả nhãn Chí Linh ngày càng được khẳng định về thương hiệu, có mẫu mã và chất lượng tốt, ổn định. Nhãn Chí Linh hiện đã được cấp chứng nhận tập thể và sản phẩm nhãn Hoàng Tiến đạt 3 sao (sản phẩm OCOP), được các doanh nghiệp xuất khẩu đánh giá cao. Vụ mùa năm nay, thời tiết không thuận nên nhãn ra hoa không nhiều, tỷ lệ đậu quả hơn 60%. Tuy nhiên, giá nhãn sớm vẫn ở mức cao khoảng 40.000-50.000 đồng/kg".

Nâng tầm chất lượng, giá trị

Tại vùng nhãn Chí Linh hiện nay mối liên hệ giữa người trồng và các tổ chức, cá nhân thu mua chưa chặt chẽ. Không ít trường hợp doanh nghiệp đặt lượng nhiều nhưng không thu mua hết, lấy cớ do Covid-19 hoặc kêu giá cả cao... Ông Bộ và ông Viễn, cùng nhiều bà con đều mong muốn có vùng sản xuất ổn định. Các ông đều sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, giống với mục tiêu tạo được một vùng nhãn sớm tập trung đủ lớn để thu hút sự quan tâm của các doanh nghiệp.

Vùng nhãn Chí Linh vụ này có diện tích khoảng 740 ha, tăng khoảng 3% so với vụ trước, chủ yếu là nhãn chính vụ. Trong đó, vùng nhãn xuất khẩu rộng chừng 60 ha, được thâm canh theo quy trình VietGAP, kỹ thuật GlobalGAP ở các xã, phường Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Bến Tắm, Hoàng Hoa Thám, Lê Lợi. TP Chí Linh phối hợp với cơ quan chuyên môn của tỉnh hướng dẫn người trồng nhãn xây dựng và quản lý chặt chẽ vùng sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế.

"TP Chí Linh đã xây dựng được 36 mã nhãn xuất khẩu đi EU, Nhật Bản, Anh và Trung Quốc. Thành phố đã xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại cho cây nhãn, tích cực liên hệ với các đầu mối tiêu thụ nội địa và xuất khẩu", bà Lê Thị Huế, Phó trưởng Phòng Kinh tế TP Chí Linh nói.

"Vụ này thành phố tiếp tục hỗ trợ các hộ trồng nhãn xuất khẩu về bao bì, nhãn mác, hoàn thiện quy trình xây dựng sản phẩm OCOP... Lâu dài sẽ thành lập hiệp hội cây ăn quả các cấp, trong đó có quả nhãn", ông Nguyễn Văn Huỳnh, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Chí Linh cho biết.

Hoàng Thăng - Lê Pháp