Đó là chia sẻ của ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng, Bộ Tài chính với báo chí về tình hình thị trường trái phiếu doanh nghiệp các tháng đầu năm 2022, sau các hoạt động chấn chỉnh của cơ quan quản lý Nhà nước.

Cụ thể, theo ông Nguyễn Hoàng Dương, thị trường trái phiếu doanh nghiệp từ năm 2019 đến nay đã tăng trưởng nhanh, đang ngày càng trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của các doanh nghiệp.

Trước dấu hiệu tăng trưởng "nóng", tiềm ẩn rủi ro, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu nên Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã liên tục có các văn bản chỉ đạo về việc quản lý, giám sát chặt chẽ hoạt động phát hành, đầu tư, cung cấp dịch vụ trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ trong 07 tháng đầu năm 2022 là 280.641 tỷ đồng (tương đương cùng kỳ năm 2021). Trong đó, các tổ chức tín dụng chiếm 37,2% tổng khối lượng phát hành, các doanh nghiệp bất động sản chiếm 31,5%, xây dựng chiếm 8,8%. Riêng trong tháng Bảy, có tới 84,4% tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phát hành là của các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng chiếm lần lượt 1,5% và 0,7%.

Nhà đầu tư chính mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành trên thị trường sơ cấp là các tổ chức tín dụng (mua 46,14%), công ty chứng khoán (mua 22,43%), các nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp mua 10,11%. 

Tuy nhiên, theo thống kê trên thị trường thứ cấp, sau khi mua trái phiếu, các công ty chứng khoán chủ yếu bán lại cho nhà đầu tư cá nhân khiến lượng nắm giữ của cá nhân tăng lên mức 32,6%.

Xét về tình hình phát hành, nếu như trong quý I/2022, doanh nghiệp BĐS và xây dựng là 02 nhóm phát hành mạnh nhất khi chiếm lần lượt 50,9% và 18,8% tổng trái phiếu phát hành thì sang quý II dẫn đầu lại là các tổ chức tín dụng, chiếm 64,7% tổng phát hành.

Ông Dương cho biết, sau những động thái chấn chỉnh của cơ quan quản lý, các doanh nghiệp lại đang đẩy mạnh mua lại trước hạn trái phiếu doanh nghiệp với khối lượng mua vào trong 06 tháng đầu năm là 62 nghìn tỷ đồng, tập trung chủ yếu vào quý II/2022 với 49,1 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được mua lại trước hạn.

Tính đến cuối tháng 07/2022, khối lượng mua lại trái phiếu doanh nghiệp trước hạn đã lên tới 86.556 tỷ đồng. Như vậy, chỉ riêng trong tháng 7/2022, doanh nghiệp đã mua lại trước hạn 24.556 tỷ đồng (tương đương 1 tỷ USD) trái phiếu doanh nghiệp.

Lưu ý về những rủi ro trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, vị này nêu rõ: Trong thời gian qua, mặc dù khung khổ pháp lý đã được ban hành đầy đủ, vấn đề thực thi pháp luật chưa nghiêm đã dẫn đến các vụ việc vi phạm bị xử lý. Qua công tác quản lý, giám sát, Bộ Tài chính đánh giá thị trường còn các rủi ro gắn với từng chủ thể tham gia trên thị trường.

Ông Dương cho hay, trên mạng xã hội gần đây cũng xuất hiện những môi giới lừa đảo dưới nhiều hình thức, chào mời hỗ trợ lách luật để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp với mức phí 2 – 3 triệu đồng.

Cùng với việc lãi suất tăng cao, việc huy động của doanh nghiệp cũng trở nên khó khăn hơn nên bắt đầu có hiện tượng doanh nghiệp nâng lãi suất trái phiếu doanh nghiệp để huy động vốn, nhất là các doanh nghiệp BĐS, xây dựng.

Trước thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển nhanh và phát sinh nhiều rủi ro, Bộ Tài chính đã thường xuyên khuyến nghị các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nắm rõ những rủi ro đối với trái phiếu doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư.

Đối với các nhà đầu tư cá nhân, khi tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp, cần lưu ý, trái phiếu doanh nghiệp được doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ, không phải tiền gửi ngân hàng. Do đó, nhà đầu tư cá nhân cân nhắc tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp và có rủi ro khi doanh nghiệp không đảm bảo được nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi trái phiếu.

Khi được giới thiệu mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nhà đầu tư cũng cần lưu ý các quy định của pháp luật chỉ cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Nếu nhà đầu tư không phải chuyên nghiệp thì không được mua loại trái phiếu này.

Cùng với đó, các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối chào mời mua trái phiếu doanh nghiệp không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các đơn vị này chỉ cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ doanh nghiệp phát hành mà không chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành.

Việc bảo lãnh phát hành trái phiếu không phải là bảo lãnh thanh toán trái phiếu. Bảo lãnh phát hành chỉ là việc tổ chức bảo lãnh có cam kết với doanh nghiệp phát hành để phân phối số trái phiếu cần phát hành và không có bất kỳ nghĩa vụ nào với nhà đầu tư.

Ngoài ra, tài sản đảm bảo của trái phiếu doanh nghiệp hay các khoản vay tín dụng có nhiều loại như nhà đất, cổ phần, cổ phiếu, các chương trình, dự án đầu tư... Trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ hiện nay phần lớn tài sản đảm bảo là bất động sản và các chương trình, dự án, chứng khoán hoặc kết hợp các loại tài sản như bất động sản hình thành trong tương lai, chứng khoán. Những tài sản này có thể bị sụt giảm và không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Nhà đầu tư phải rất cẩn trọng với các hình thức chào mời thông qua việc ký kết "Hợp đồng đầu tư trái phiếu" với các tổ chức (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại, doanh nghiệp khác) theo hình thức thỏa thuận dân sự không được coi là chủ sở hữu trái phiếu hoặc theo các hình thức đầu tư khác không rõ ràng theo quy định của pháp luật là hết sức rủi ro, dẫn đến việc có thể bị mất tiền và không được pháp luật bảo vệ.

H.T (t/h)