Sau 5 năm, nhiều ngân hàng thương mại bắt đầu tìm lại thời hoàng kim, xét về lợi nhuận, dù áp lực trong xử lý nợ xấu và tái cơ cấu hệ thống nói chung vẫn song hành. Về cơ bản, mùa đại hội đồng cổ đông thường niên các ngân hàng thương mại Việt Nam đã khép lại. Cùng lúc, báo cáo kết quả kinh doanh quý I/2017 đang hé mở một năm khác biệt.

Cho đến nay, 2011 là năm dấu ấn của khởi đầu quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng Việt Nam. Đây cũng là năm những bất ổn nội tại chính thức bộc lộ. Và đây cũng là năm hoàng kim lợi nhuận của hầu hết các ngân hàng trong lịch sử, tính đến cuối 2016. 2011 vừa là năm đỉnh cao lợi nhuận nhưng cũng chính là năm rủi ro lớn chính thức bộc lộ. Dữ liệu thống kê cho thấy lợi nhuận nhiều nhà băng đều đạt đỉnh vào năm này, song mức độ nợ xấu hai con số cũng chính thức được “phơi” ra.

Ngay trước năm 2011, hệ thống ngân hàng Việt Nam và công chúng quen với con số nợ xấu công bố chỉ trên dưới 3%, mức cao từng ghi nhận chỉ 3,4%. Khi đó, một số hãng xếp hạng tín nhiệm quốc tế quả quyết nợ xấu thực tế cỡ 2 con số.

Năm 2016, sự so kè đã thể hiện rõ ở vị trí dẫn đầu lợi nhuận về con số giá trị tuyệt đối, giữa VietinBank và Vietcombank. Dù cả hai đã công bố con số ước tính, nhưng hiện vẫn chưa thể kết luận bên nào cao hơn, nếu tính theo kết quả hợp nhất. Còn BIDV thấp hơn nhưng quy mô khoảng hơn 7.500 tỷ đồng. Agribank hiện chưa công bố, chỉ tiêu đề ra đầu năm khoảng 4.000 tỷ đồng.

Ngay cả khi Agribank vượt chỉ tiêu 4.000 tỷ đó, nhiều khả năng vẫn sẽ chính thức thua xa một thành viên đến từ khối ngân hàng thương mại cổ phần. Và dự kiến 2016 sẽ là năm đầu tiên ghi nhận lợi nhuận khối “Big 4” đã không còn quá vượt trội so với “khối tự thân” (về con số, không phải về hiệu quả).

Ảnh minh họa

Hầu hết các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam hiện nay đều không có được lợi thế trong kinh doanh như các ngân hàng thương mại nhà nước hoặc Nhà nước có sở hữu chi phối. Đó là lợi thế “đặc thù” về nguồn vốn chi phí thấp hơn, cơ hội tiếp cận và nắm bắt kinh doanh nội khối các tập đoàn, tổng công ty nhà nước…

Và năm 2016, thị trường ghi nhận sự bứt phá tại nhiều ngân hàng tự thân đó, cũng như hướng tìm lại thời hoàng kim trước đây.

Sẽ không bất ngờ nếu Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) trở thành thành viên có con số lợi nhuận cao nhất về giá trị tuyệt đối, cũng như vượt xa “ông lớn” Agribank. Lợi nhuận hợp nhất của VPBank năm qua dự kiến có thể đạt trên con số 4.800 tỷ đồng.

Trong khi đó, Ngân hàng Kỹ thương (Techcombank) cũng đã thực sự trở lại. Thực sự, vì tại buổi họp báo gần đây, lãnh đạo ngân hàng này khẳng định họ đã khấu hao và xử lý gọn những rủi ro trước đây để hướng đến lợi nhuận bền vững. Ước tính, năm 2016, Techcombank có thể thu về gần 4.000 tỷ đồng lợi nhuận. Thấp hơn một chút, Ngân hàng Quân đội (MB) dù chưa bứt phá, nhưng tiếp tục có được sự ổn định ở mức cao với lợi nhuận riêng ngân hàng đạt 3.711 tỷ đồng.

Cũng trong “khối tự thân”, sự bứt phá về lợi nhuận bước đầu đã có ở một số thành viên có quy mô nhỏ hơn. Như tại Ngân hàng Phương Đông (OCB), mức lãi vừa công bố đạt 484 tỷ đồng vượt tới 108% kế hoạch năm, gần gấp đôi năm trước (bằng 181%). 

Tại Ngân hàng Phát triển TP. HCM (HDBank), tăng trưởng lợi nhuận riêng ngân hàng đạt tới 66% so với năm 2015, đạt 833 tỷ đồng, trong khi chưa hợp nhất với công ty tài chính tiêu dùng - mũi nhọn sinh lời đáng chú ý tại một số ngân hàng năm 2016.

Đến nay, cơ chế pháp lý thuận lợi hơn, tiềm năng tín dụng tiêu dùng mới thực sự được khai thác. Và không còn là tiềm năng nữa, nó cụ thể ở đóng góp rất lớn tại những điển hình lợi nhuận 2016, như tại VPBank, Techcombank, HDBank và ngay cả Vietcombank.

Cả lãnh đạo Vietcombank hay VPBank đều cho biết, họ chủ động giảm bớt tốc độ hoặc dư nợ tại những “khách hàng bạc tỷ” là tập đoàn, tổng công ty lớn, doanh nghiệp lớn, để dịch chuyển sang khối “khách hàng bạc cắc” là cá nhân vay tiêu dùng.

Đó chỉ là những món vay cỡ vài chục triệu đồng, đến món lớn cũng khoảng vài tỷ đồng, nhưng lượng khách hàng lớn và nhu cầu lớn, gom bạc cắc thành bạc tỷ. Tỷ lệ lãi biên ở đây cũng cao hơn hẳn, góp phần tạo lợi nhuận cao cho các ngân hàng có quản trị rủi ro tốt, phát triển nhanh và chặt chẽ ở mảng này.

Thực tế 2016, tỷ trọng và tăng trưởng tín dụng cho khối khách hàng cá nhân, chủ yếu cho tiêu dùng, tại Techcombank hay Vietcombank đều ở mức cao, thậm chí vượt trội về tăng trưởng. Hay thành quả rõ rệt cũng ghi nhận ở hai thành viên đã triển khai mạnh là VPBank và HDBank… Trong top các ngân hàng cổ phần thương mại không có vốn nhà nước chi phối, Techcombank tiếp tục vượt qua MB vươn lên đứng sau top 3 “ông lớn” ngân hàng quốc doanh.

Nhờ chi phí hoạt động tiết giảm và dự phòng rủi ro cũng thấp hơn trong quý III, lợi nhuận trước thuế của Techcombank tăng tới 145,8% so cùng kỳ, đạt 1.276 tỷ đồng và sau thuế đạt 1.022 tỷ đồng, gấp 2,5 lần so với mức 404 tỷ cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng, lợi nhuận trước thuế của Techcombank đạt 2.864 tỷ đồng, tăng 84,6% so cùng kỳ và sau thuế 2.290 tỷ, tăng 89,5%.

Xét riêng về hoạt động tín dụng, ngân hàng cho biết dư nợ cho vay cá nhân hiện chiếm 43,5% tổng danh mục cho vay của ngân hàng. Nhờ đẩy mạnh cho vay mua nhà, mua ô tô nên cho vay khách hàng cá nhân tăng đến 54% trong quý vừa qua. Dư nợ cho vay nhóm khách hàng doanh nghiệp lớn cũng tăng tới 41% so cùng kỳ năm trước.

Theo hướng đó, dự báo trong năm 2017, lợi nhuận của nhiều ngân hàng thương mại sẽ tiếp tục có ghi nhận lớn, cả khả năng có bứt phá ở thành viên đã và đang sẵn sàng nhập cuộc mạnh mảng “khách hàng bạc cắc”, như MB và SHB, với công ty tài chính tiêu dùng chuyên biệt chính thức hoạt động. Bên cạnh những kế hoạch đã định hình, những kết quả bước đầu công bố, hệ thống ngân hàng còn có triển vọng mới ở cơ chế chính sách.

Tại kỳ họp Quốc hội sắp tới, nếu nghị quyết hỗ trợ xử lý nợ xấu và tái cơ cấu ngân hàng được thông qua, đòn bẩy lợi nhuận sẽ thêm đà từ đầu quý III/2017. Còn kỹ thuật giãn áp lực chi phí và giãn thoái lãi dự thu dự kiến trong dự thảo nghị quyết gắn với quan điểm chuẩn mực hoạt động ngân hàng lại là chuyện khác.

Tựu chung, như trên, với khung khổ các chuẩn mực cao hơn trong phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro, sự trở lại thời hoàng kim lợi nhuận của các ngân hàng năm nay đã khác, bớt “ảo” hơn so với trước. Đồng thuận với kết quả và xu hướng trên, ngày 3/5 vừa qua, hãng định mức tín nhiệm quốc tế Moody’s đã đồng loạt nâng hạng tín nhiệm cho 8 ngân hàng Việt Nam.

Đó không chỉ là ghi nhận, là tín nhiệm, mà còn là tiền. Vì với hạng mức mới, tốt hơn, các ngân hàng đó sẽ có cơ hội để các đối tác nước ngoài nâng hạn mức tài trợ, thanh toán…, cũng như nếu đi vay vốn quốc tế đã có thêm một cơ sở để có thể được chi phí dễ chịu hơn những năm gần đây.

Ngọc Linh