THCL Dự án Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ dự kiến được xây dựng trở thành nơi cung cấp nước sinh hoạt, nước sản xuất nông nghiệp, công nghiệp cho 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ. Mặc dù chưa triển khai, nhưng dự án đã nhận được nhiều ý kiến trái chiều của các chuyên gia, nhà nghiên cứu khoa học, cán bộ quản lý có liên quan trong và ngoài tỉnh.

Vị trí Dự án Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ dự kiến xây dựng

Dự án Thủy điện cột nước thấp ở Phú Thọ được Chính phủ đồng ý cho phép bổ sung vào quy hoạch bậc thang thủy điện trên sông Lô; đồng thời bổ sung dự án vào đề án điều chỉnh quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011-2020 có xét đến năm 2030.

Theo dự án, từ 2 con sông Lô và sông Chảy, nhà đầu tư sẽ tiến hành làm thủy điện, tích nước thủy lợi, tạo điều kiện tốt hơn cho giao thông thủy trong mùa cạn. Dự án do Công ty CP Tập đoàn Xây dựng và Du lịch Bình Minh thi công, với tổng đầu tư  gần 4.000 tỷ đồng (trong đó,Công ty Bình Minh sẽ đáp ứng được khoảng 30% vốn, còn lại là vay thương mại).

Dự kiến, thời gian thu hồi vốn là 20 năm. Dự án được triển khai - sẽ cung cấp cho tỉnh Phú Thọ 422,1 triệu KWh mỗi năm, đóng góp vào ngân sách khoảng 80 tỷ đồng tiền thuế từ nguồn thu điện năng.

Theo nhà đầu tư, Dự án Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ sẽ không ảnh hưởng đến các công trình khác như đường giao thông, công trình quốc phòng, mỏ khoáng sản, đặc biệt dự kiến không có hộ dân nào phải tái định cư, đặc biệt là không ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng khu vực thành phố Tuyên Quang, nhưng vẫn đảm bảo việc vận hành phát điện.

Tuy nhiên, sau khi lấy ý kiến tư vấn, phản biện của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, khoa học, cán bộ quản lý có liên quan trong và ngoài tỉnh, Dự án Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ trên sông Lô đã nhận được rất nhiều ý kiến trái chiều.

Phó GS.TS. Lê Bắc Huỳnh, Tổng thư ký Hội Bảo vệ thiên nhiên Việt Nam cho biết, Phú Thọ cũng cần xem xét cẩn trọng việc quyết định đầu tư hay không đầu tư công trình thủy điện cột nước thấp trên sông Lô. Công trình sẽ làm thay đổi cơ bản, lâu dài dòng sông Lô khu vực từ thành phố Tuyên Quang đến thành phố Việt Trì khoảng 40 km và hạ lưu đập Thác Bà về Đoan Hùng khoảng 20km. Đặc biệt, nó sẽ làm tăng sức ép lớn hơn  đối với hạ du, đồng bằng sông Hồng – tỉnh Thái Bình, mà theo đánh giá của nhiều chuyên gia tài nguyên nước, môi trường thì đang có khả năng đã tới ngưỡng không bền vững về môi trường, an ninh nguồn nước ở hạ du và vùng cửa sông.

Theo PGS.TS. Trương Mạnh Tiến, Chủ tịch Hội kinh tế Môi trường Việt Nam, những năm qua, việc phát triển thủy điện vừa và nhỏ ở nước ta đã có những đóng góp nhất định trong việc cung cấp năng lượng điện trong mạng lưới điện quốc gia. Song ở một số địa phương đã phát triển quá nóng nên đã phải chịu nhiều hệ lụy, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế, xã hội, môi trường; tác động trực tiếp đến an ninh xã hội của người dân nơi có thủy điện.

Nói về Dự án Thủy điện cột nước thấp ở Phú Thọ,PGS.TS.Trương Mạnh Tiến cho biết, dự án thuộc loại nhỏ, công suất 105MW, hiện nay không thuộc diện khuyến khích ưu tiên. Vì dự án này không tạo hiệu quả đáng kể về năng lượng điện, đôi khi còn làm cho tâm lý trì trệ về hỗ trợ chogiá điện của Nhà nước, không thúc đẩy sự phát triển năng lượng điện tái tạo. Dự án nếu còn ở giai đoạn nghiên cứu, khảo sát ban đầu để trình cấp có thẩm quyền thì khả năng sẽcó nhiều kiến nghị không nên làm.

TS. Bùi Phúc Khánh, Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên Phú Thọ cho ý kiến,  nguồn nước sông Lô khá sạch (Công ty Cấp nước Phú Thọ đang khai thác để sử dụng làm nguồn nước sinh hoạt cho thành phố Việt Trì), khi xây dựng nhà máy sẽ làm ô nhiễm nguồn nước, bên cạnh đó, công trình sẽ là vật cản làm mất khả năng cắt lũ. Ngoài ra, tài nguyên cát sỏi trên sông Lô vô cùng phong phú, khi triển khai xây dựng chắc chắn dự án sẽ đề cập đến việc khai thác tài nguyên cát sỏi để tận thu phục vụ thi công công trình. Đây là tài nguyên, vì vậy, tỉnh Phú Thọ cần đấu thầu đàng hoàng, tránh thất thoát tài nguyên, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách…

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Thọ, khi xây dựng thủy điện, nước sẽ dâng ở cao trình đập 17m gây ngập úng cho trên 1.500 ha đất, trong đó có hơn 1.270 ha diện tích sông, suối, khoảng 190ha đất chưa sử dụng, 38,8 ha đất trồng ngô và 0,8 ha đất trồng lúa.

Bên cạnh đó, khi nước dâng sẽ làm 24 cống tiêu thoát nước không phát huy hiệu quả, sẽ gây ngập úng cho một số khu vực và ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất và đời sống của người dân trong vùng dự án. Vì cao trình của đáy các cống là 12-14m, lệch so với cao trình đập từ 3 – 5m. Riêng 2 xã Sóc Đăng và Ngọc Quan (Đoan Hùng), khi nước dâng cao 17m, sẽ gây ngập cho khu vực của 2 xã trên. Đặc biệt, khi nước dâng sẽ làm ảnh hưởng tới 2 tuyến đê tả ngạn và hữu ngạn vì nước ngâm lâu sẽ làm đê bị sạt lở hoặc vỡ gây lụt lội, làm ảnh hưởng tới giao thông đi lại của người dân.

Dòng sông Lô có vai trò hết sức quan trọng trong việc cung cấp nước cho sinh hoạt, nước sản xuất nông nghiệp, công nghiệp cho người dân 2 tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc. Sông Lô, rất phong phú về tài nguyên khoáng sản, thủy sản và là tuyến giao thông đường thủy quan trọng của nhiều tỉnh miền núi phía Bắc... Trước những ý kiến trái chiều về xây dựng Dự án Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ, cơ quan chức năng cần xem xét cẩn trọng việc quyết định đầu tư hay không?

Hoan Nguyễn