Tình hình tiêu thụ lúa Hè Thu 2021 ở các tỉnh/thành phố khu vực đồng bằng sông Cửu Long gặp rất nhiều khó khăn và bị đình trệ trong việc thu hoạch, xử lý sau thu hoạch.

Nguy cơ chất lượng gạo sụt giảm mạnh là hoàn toàn thực tế và việc không thể tiêu thụ lúa tươi tại ruộng dẫn đến giá lúa gạo nội địa khu vực đồng bằng sông Cửu Long giảm liên tục trong nhiều tuần qua: Giá bình quân lúa tươi loại thường tại ruộng từ ngày 1/5 là 6.200 đồng/kg, ngày 1/6 là 5.800 đồng/kg, ngày 1/7 là 5.200 đồng/kg và đến ngày 5/8 giảm xuống chỉ còn 4.700 đồng/kg.

Không bán được lúa tươi lại không thể trữ trong dân do điều kiện thời tiết đang mưa nhiều cùng với giá vật tư nông nghiệp đầu vào tăng mạnh trong thời gian qua là những nguyên nhân chính gây tâm lý không thuận trong nông dân và làm dấy lên lo ngại về khả năng người trồng lúa sẽ bỏ ruộng hoặc chậm xuống giống lúa vụ 3, tác động xấu đến các vụ mùa sau và trên hết là đưa đến nguy cơ thiếu hụt lương thực lúc giáp hạt vụ Đông Xuân 2021/22 - thời điểm cận Tết.

Ngày 10/8/2021, Công ty Đại lý Giao nhận vận tải xếp dỡ Tân Cảng (Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn) đã có Văn bản số 108/TB-TCL-KHKD thông báo về kế hoạch tiếp nhận lại dịch vụ đóng rút gạo tại Bến 125-Cảng Cát Lái từ ngày 16/8/2021 với quy mô 2 băng chuyền kép (năng suất 70 container/ngày) và phụ thu thêm 450 nghìn đồng/container. Việc mở lại đóng rút gạo tại Bến 125 - Cảng Cát Lái đã hỗ trợ cho thương nhân xuất khẩu gạo trong khâu xuất khẩu nhưng việc tiếp nhận chỉ với quy mô 2 băng chuyền và phụ thu vẫn tạo thêm chi phí tài chính, thời gian đối với gạo xuất khẩu.

Ngày 12/8/2021, Bộ Y tế có Văn bản số 6565/BYT-MT gửi UBND các tỉnh, thành phố về việc phòng chống dịch Covid-19 tại cơ sở lao động sản xuất, kinh doanh. Trong đó, các địa phương, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, khu công nghiệp chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống dịch đảm bảo sản xuất kinh doanh. UBND các tỉnh/thành phố căn cứ hướng dẫn của Ban Chỉ đạo Quốc gia, Bộ Y tế và dựa trên đánh giá tình hình thực tế tại địa phương để hướng dẫn các đơn vị xây dựng kế hoạch và phương án phòng, chống dịch phù hợp, hiệu quả.

Việc triển khai theo chỉ đạo của Bộ Y tế tại Văn bản số 6565/BYT-MT có thể giúp địa phương có sự linh hoạt hơn trong công tác tổ chức phòng, chống dịch nhưng việc tổ chức tiêu thụ thóc, gạo trong chuỗi giá trị tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long cần có sự thống nhất liên tỉnh, tránh việc gián đoạn chuỗi do sự khác biệt trong triển khai giữa các địa phương.

Để góp phần hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các thương nhân, doanh nghiệp, người sản xuất, kinh doanh thóc, gạo, Bộ Công Thương đã tổ chức cuộc họp với Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo. Nhằm đảm bảo tiêu thụ kịp thời thóc, gạo hàng hóa cho người nông dân, trên cơ sở thông tin, đề xuất được trao đổi tại cuộc họp, Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, giao các bộ, ngành, địa phương liên quan triển khai một số nhóm giải pháp như sau:

Nhóm giải pháp cấp bách

Khẩn trương nghiên cứu, mở luồng xanh cho vận tải đường thủy:    

Với đặc thù địa hình kênh rạch chằng chịt, đa phần các nhà máy sản xuất, chế biến lúa gạo cập bờ sông/bờ kênh, thóc, gạo sản xuất ở vùng đồng bằng sông Cửu Long được vận chuyển 95% bằng đường thuỷ. Do đó, việc khơi thông dòng chảy phương tiện chuyên chở sẽ góp phần đáng kể giúp các thương nhân xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo hàng hóa từ đồng ruộng ra đến cảng xuất khẩu.

Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, giao:

Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế và các Bộ ngành, địa phương liên quan sớm xây dựng và báo cáo phương án “luồng xanh” cho vận tải đường thủy, đảm bảo yêu cầu về phòng chống dịch Covid-19 nhưng giải tỏa được ách tắc hiện nay.

UBND các tỉnh/thành phố khu vực khẩn trương chỉ đạo các cấp tạo điều kiện thuận lợi nhất có thể cho các thương nhân hoạt động trong lĩnh vực thóc, gạo nói chung và thương lái nói riêng được đi lại thu mua trực tiếp tại đồng; trao đổi và thống nhất với Bộ Y tế, Bộ Giao thông vận tải xem xét, áp dụng linh hoạt các phương án:

Phương án 1: Chấp nhận các xét nghiệm nhanh tại ấp/xã, đăng ký thông tin, lịch trình di chuyển với cơ quan quản lý nhà nước tại ấp/xã… và áp dụng tương tự đối với lực lượng bốc xếp thóc xuống/lên ghe. Đặc biệt, xem xét ưu tiên phân luồng xanh (xét nghiệm nhanh tại chốt kiểm dịch trên sông) cho các phương tiện vận chuyển lúa tươi từ đồng ruộng về hệ thống nhà máy sấy vệ tinh trong khu vực gần nhất (cùng xã/huyện) để đảm bảo chất lượng thóc tồn trữ đạt yêu cầu. Riêng khâu vận chuyển thóc/gạo giữa các nhà máy không đặt trong cùng một tỉnh hay từ nhà máy ra các cảng xuất khẩu/khu vực tiêu thụ nội địa đang có nhu cầu nhiều: Chốt kiểm dịch trên các sông lớn tại các nơi giáp ranh cần bố trí cơ sở xét nghiệm đi kèm trong phạm vi gần nhất để đáp ứng nhu cầu xét nghiệm cho tài công trong vận chuyển liên tỉnh thời gian dài.

Phương án 2: Trường hợp thương nhân đồng ý hỗ trợ cung cấp các bộ kit xét nghiệm nhanh cho các chốt trên sông, khi ghe/sà lan của các thương nhân di chuyển qua, đề nghị nhân viên chịu trách nhiệm trực chốt tiến hành xét nghiệm nhanh và đóng dấu thông hành cho các phương tiện tranh thủ di chuyển tiếp. Đối với phương án này, đề nghị các cấp lãnh đạo địa phương chỉ đạo linh hoạt: (i) Chỉ yêu cầu giấy xác nhận âm tính với Covid-19 (PCR) khi phương tiện rời bến/bờ (điểm đầu) và suốt qua trình di chuyển trên sông được phép sử dụng giấy xác nhận xét nghiệm nhanh tại các chốt để qua chốt kế tiếp cũng như cập bến/bờ (điểm cuối) của lộ trình; (ii) Gửi nhân sự trực chốt đến tập huấn nhanh tại các cơ quan y tế có chức năng gần nhất để đáp ứng nhu cầu công tác.

Tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa:

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét, chỉ đạo các Ngân hàng thương mại: Có hỗ trợ nhất định về lãi suất cho các doanh nghiệp; Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm sẽ thu mua như kiến nghị của Bộ Công Thương tại văn bản số 4889/BCT-XNK ngày 12/8/2021 về tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa.

Nhóm giải pháp đồng bộ khác

Giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan làm việc với Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn để sớm mở lại tất cả các máng đóng rút gạo trong thời gian sớm nhất nhằm giảm bớt tình trạng ùn tắc container xuất khẩu gạo và cân nhắc về phí phụ thu để tạo thuận lợi cho xuất khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19 do bến này là một trong những bến chính chuyên đóng hàng gạo bằng container.

Giao Bộ Giao thông vận tải phối hợp Bộ Công Thương tiếp tục theo dõi, làm việc và yêu cầu các hãng tàu, các doanh nghiệp kinh doanh ngành logistic phải công khai, minh bạch về giá cước vận chuyển container cũng như có sự điều chỉnh giá cước vận chuyển về mức hợp lý để tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn trong bối cảnh dịch Covid-19 như hiện nay.

Giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan nghiên cứu, thống nhất việc áp dụng biện pháp xét nghiệm Covid-19 đầu vào, sau đó giao cho thương nhân có kế hoạch tự quản lý đội ngũ lao động và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với ủy ban nhân dân các địa phương xem xét ưu tiên và khẩn trương triển khai việc tiêm vắc-xin cho những thành phần lao động bắt buộc phải tham gia trực tiếp trên hiện trường - trong chuỗi cung ứng lúa gạo nói riêng và lương thực nói chung như tài xế, tài công, người đi thu mua, nhân viên nhà máy, nhân viên xuất nhập khẩu, nhân viên điều phối hiện trường...

Minh Anh