Giáo sư Hồ Ngọc Đại là một nhân vật đặc biệt trong ngành giáo dục tại Việt Nam, có chủ thuyết riêng và dành cả cuộc đời để nghiên cứu, triển khai, bảo vệ chủ thuyết đó, có một vị trí quan trọng không chỉ trong giới nghiên cứu giáo dục trong nước mà còn cả đối với giới khoa học quốc tế. Công trình cả cuộc đời Giáo sư Hồ Ngọc Đại gói gọn trong 4 chữ: Công nghệ giáo dục. Điều này có nghĩa là, nói tới Công nghệ giáo dục, người ta nói đến Hồ Ngọc Đại. Nói đến Hồ Ngọc Đại, người ta nói đến Công nghệ giáo dục.

Năm nay, nhân dịp kỷ niệm 45 năm Công nghệ giáo dục, Giáo sư Hồ Ngọc Đại ra mắt một tác phẩm mới: Giáo dục hiện đại. Cuốn sách tập trung vào giải quyết 3 câu hỏi quan trọng: Triết lý của xã hội hiện đại là gì? Từ đó, suy ra triết lý giáo dục hiện đại là gì? Ai là chủ thể của giáo dục hiện đại? Giáo dục thế nào để đáp ứng được tiến trình phát triển của xã hội hiện đại, theo đó, phát triển được con người hiện đại phù hợp với xã hội đó.

Điều thú vị là, bằng lối lập luận này, tác giả Giáo sư Hồ Ngọc Đại đã đi đến những kết luận thoạt nghe rất “lạ tai”: Trẻ em hiện đại tự sinh ra chính mình; Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục là đổi mới tận nguyên lí triết học của Nghiệp vụ sư phạm.

Giáo dục hiện đại - theo Giáo sư Hồ Ngọc Đại, chính là phương thức THIẾT KẾ VÀ THI CÔNG, thay vì giảng giải – ghi nhớ theo phương thức truyền thống, với mục tiêu để cho mỗi em trở thành chính mình, thành một cá nhân duy nhất, có một không hai trên hành tinh này. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục là đổi mới tận nguyên lí triết học của Nghiệp vụ sư phạm. “Chuyện gì sẽ xảy ra, nếu Thầy không giảng? Từ “giảng” sang “không giảng” thì mới là đổi mới căn bản và toàn diện.”.

Giáo sư Hồ Ngọc Đại cũng đưa ra các phân tích, lập luận chặt chẽ về những giới hạn của phương pháp giáo dục đại trà truyền thống, ông viết: “Vượt bỏ công thức cũ: Thầy giảng giải – Trò ghi nhớ thì cái mới là gì? Đó chính là Cách làm mới: Thầy thiết kế – Trò thi công;  Trẻ em tự mình làm ra sản phẩm giáo dục cho chính mình, vì chính mình, để trở thành chính mình”. Nguyên tắc cơ bản của Nghiệp vụ sư phạm hiện đại là KHÔNG đưa đến cho Trẻ em sản phẩm làm sẵn, buộc phải chấp nhận (học thuộc lòng). Thầy hiện đại giao việc cho Trẻ em làm. Trẻ em tự mình làm, làm theo trật tự của công nghệ giáo dục, chỉ làm một lần, chỉ tiêu dùng lượng thời gian cấp cho việc ấy. Mỗi em tự làm ra sản phẩm giáo dục cho chính mình, lấy năng lượng mới cấp cho mình phát triển: Không đưa sản phẩm làm sẵn đến cho Trẻ em, buộc Trẻ em phải chấp nhận”.

Là một cuốn sách về giáo dục nhưng được diễn giải dưới góc nhìn triết học, Giáo dục hiện đại chính là mảnh ghép còn lại cho toàn bộ những gì mà Giáo sư Hồ Ngọc Đại đã nói và làm trong 45 năm qua. Với lối viết khúc chiết, gãy gọn, nhưng lại rất “thơ”, lại có “nhạc” trong từng câu chữ; cuốn sách có thể mang đến những trải nghiệm đặc biệt cho những ai luôn đau đáu nghĩ về giáo dục.

Trúc Mai