Kết quả khảo sát mới nhất của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, có tới gần 41% DN xuất khẩu cho biết đã từng hưởng lợi từ Hiệp định EVFTA. Trong số này, lợi ích phổ biến nhất là các ưu đãi thuế quan đối với hàng xuất khẩu, nhập khẩu (với 40-42% DN). Có 17% DN đã được hưởng ưu đãi thuế quan EVFTA với ít nhất 1 lô hàng xuất khẩu, 16% DN đã có lô hàng nhập khẩu hưởng ưu đãi.

Đa số các DN cho biết, để có được ưu đãi là nhờ chủ động tìm hiểu cam kết hoặc được đối tác gợi ý, hỗ trợ tận dụng. Để được hưởng ưu đãi, có tới 34% DN cho biết nguồn cung nguyên liệu và chu trình sản xuất hiện tại đã đáp ứng quy tắc xuất xứ EVFTA. Chỉ có 13% DN là chủ động thay đổi, điều chỉnh để được hưởng ưu đãi này.

Là một trong những ngành có tỷ lệ sử dụng C/O ưu đãi cao trong EVFTA, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký; Hiệp hội Da giày Túi xách Việt Nam cho biết, trước khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, tỷ trọng xuất khẩu vào thị trường EU chỉ chiếm vào khoảng 22 - 23% và sau khi hiệp định có hiệu lực, tỷ trọng này đã nâng lên là 26%. Đặc biệt là trong 02 năm vừa qua, mặc dù chịu ảnh hưởng dịch Covid-19, song nhờ Hiệp định EVFTA, ngành da giày vẫn duy trì được xuất khẩu vào thị trường EU. 09 tháng năm 2022, mức độ tăng trưởng của giày dép tại thị trường EVFTA khá tốt, tăng ở mức 15-20%.

Mặc dù đã đạt những kết quả khá tích cực, song một số DN phản ánh vẫn còn vướng mắc trong quá trình thực hiện các thủ tục về chứng nhận xuất xứ để hưởng ưu đãi theo các cam kết của EVFTA. Theo bà Đặng Thị Hải Bình, Phó Trưởng phòng Xuất xứ hàng hoá và Sở hữu trí tuệ, Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan cho rằng, do mới thực hiện triển khai, một số DN chưa được tiếp cận, nên nhiều khi cũng không đáp ứng được các quy định.

Theo các chuyên gia thương mại, với các trường hợp DN chưa hưởng ưu đãi thuế EVFTA, lý do phổ biến là không đáp ứng quy tắc xuất xứ theo yêu cầu, hoặc do đã hưởng ưu đãi thuế khác như hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập. Cũng có một số ít DN không được hưởng ưu đãi do không bảo đảm các yêu cầu về chứng từ, thủ tục khác liên quan, thậm chí không biết về các ưu đãi.

Lưu ý đối với các DN xuất khẩu, bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) thông tin, không phải khi hàng hóa của DN có giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) hay những chứng từ tự chứng nhận xuất xứ đã nộp cho cơ quan hải quan nước nhập khẩu là xong. Sau đó còn có các vấn đề liên quan đến kiểm tra sau thông quan, cũng như những thủ tục liên quan đến hậu kiểm.

“Các DN cần có hệ thống lưu trữ chứng từ, hồ sơ cẩn thận để đề phòng trường hợp sau này nếu cơ quan hải quan yêu cầu xác minh xuất xứ và hậu kiểm, DN hoàn toàn có đầy đủ khả năng để chứng minh xuất xứ cho những lô hàng đã xuất khẩu, có thể là từ trước đây 1 - 2 năm và những ưu đãi thuế quan sẽ vẫn được giữ trong khuôn khổ EVFTA đối với những lô hàng mà bị xác minh xuất xứ”, bà Hiền lưu ý.

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, tình hình sử dụng C/O trong EVFTA thời gian qua khá tích cực. Tổng kim ngạch xuất khẩu được cấp C/O trong khuôn khổ EVFTA chiếm 20% tổng kim ngạch hàng hóa xuất khẩu đi EU. Trong đó, một số mặt hàng hiện nay đang có kim ngạch cao được cấp giấy chứng nhận xuất xứ trong khuôn khổ EVFTA gồm có da giày, thủy sản...

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng trong kim ngạch thương mại Việt Nam-EU hiện nay vẫn được đánh giá chưa tương xứng với triển vọng phát triển hợp tác thương mại giữa hai bên. Còn rất nhiều DN Việt vẫn chưa hiểu hết những lợi ích và chưa đáp ứng quy định về C/O ưu đãi, nhằm tận dụng được tối đa ưu đãi thuế quan từ EVFTA.

Để có thể gia tăng được tỷ lệ về xuất xứ đối với hàng Việt Nam xuất khẩu đi EU, bà Trịnh Thị Thu Hiền cho biết, hiện nay, Cục xuất nhập khẩu tiếp tục công tác tham mưu xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về xuất xứ hàng hóa để tạo hành lang pháp lý và có những quy định cụ thể, minh bạch liên quan đến vấn đề này và trong đó thì những chế tài xử phạt cũng đang rất được chú trọng. Bên cạnh đó, Cục đang nỗ lực và tích cực phối hợp với các cơ quan hữu quan cũng như là Tổng cục Hải quan và Hiệp hội ngành hàng để có những cuộc tập huấn, đào tạo kịp thời, nhằm giúp DN đáp ứng được đúng những quy định khắt khe của EU.

Ngoài ra, Cục Xuất nhập khẩu tiếp tục phối hợp và chủ động phối hợp với cơ quan hải quan của nước nhập khẩu để trong trường hợp nếu như có đề nghị xác minh xuất xứ, sẽ đứng ra hỗ trợ DN chứng minh hàng hóa có xuất xứ trong trường hợp đúng là hàng hóa đó đáp ứng theo quy định của EVFTA.

Thiên Trường (T/h)