Bộ Giao thông vận tải hiện đang xây dựng dự thảo Thông tư hướng dẫn một số nội dung dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng kinh doanh – quản lý đường bộ cao tốc (dự án O&M đường bộ cao tốc) và lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động.

Dự thảo quy định về nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi dự án; tổng mức đầu tư; doanh thu thu phí; khảo sát, dự báo lưu lượng giao thông; giá trị tối thiểu nộp ngân sách nhà nước; khung lợi nhuận; phương pháp, tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu; mẫu loại hợp đồng O&M. Dự kiến văn bản sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đầu tư quản lý đường bộ cao tốc.

Tại Quyết định số 1454/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, mạng lưới đường bộ cao tốc được quy hoạch 41 tuyến, tổng chiều dài khoảng 9.014 km đến năm 2050, trong đó, đến năm 2030 phấn đấu xây dựng hoàn thành khoảng 5.000 km đường bộ cao tốc.

Như vậy, nhu cầu vốn đầu tư mới đường bộ cao tốc từ ngân sách nhà nước và nhu cầu kinh phí cho công tác quản lý, vận hành, bảo trì hệ thống đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư là rất lớn.

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, hiện chưa có khung pháp lý cho quản lý, khai thác các dự án cao tốc do Nhà nước đầu tư. Đây là một "khoảng trống" lớn cần có giải pháp khắc phục sớm để làm căn cứ quản lý hợp đồng và tránh các tranh chấp, thất thoát.

Như vậy, việc nghiên cứu phương án nhượng quyền khai thác đường cao tốc, gắn liền với vận hành, bảo trì từ nguồn vốn tư nhân là vô cùng cần thiết. Trong đó, nhượng quyền khai thác theo phương thức PPP, loại hợp đồng O&M là một trong các hình thức phù hợp, được quy định tại pháp luật PPP.

Mặt khác, Bộ Giao thông vận tải đã ban hành Thông tư số 09/2022/TT-BGTVT về việc hướng dẫn một số nội dung về phương pháp, tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu lựa chọn nhà đầu tư theo phương thức đối tác công tư và mẫu loại hợp đồng BOT thuộc ngành giao thông vận tải.

Tuy nhiên, thông tư này chỉ hướng dẫn mẫu hợp đồng BOT, các loại hợp đồng khác có thể tham khảo. Thế nhưng, đối chiếu với loại hợp đồng O&M, do tính chất loại hợp đồng này có nhiều điểm khác biệt so với loại hợp đồng BOT do dự án không có cấu phần xây dựng, nhà nước không góp vốn vào dự án mà nhà đầu tư phải nộp giá nhận chuyển nhượng quyền thu phí.

Hiện mô hình hợp O&M đang triển khai tại nhiều quốc gia trên thế giới như Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ... Theo đó, Nhà nước và nhà thầu tư nhân ký kết hợp đồng trong 5, 7 năm hoặc 30 năm tùy theo mô hình. Nhà đầu tư có thể trả tiền một phần cho nhà nước, số còn lại được trả góp. Ngoài ra, công ty được nhượng quyền cũng có thể gia tăng lợi nhuận từ kinh doanh trạm dừng nghỉ, tổ chức sự kiện để thu hút phương tiện, giảm chi phí quản lý, bảo trì...

Tuy nhiên, để hợp đồng O&M khả thi, nhiều ý kiến cho rằng thời gian thực hiện hợp đồng cần hợp lý nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính của nhà đầu tư, đặc biệt, Nhà nước cần minh bạch trong lựa chọn doanh nghiệp dự án.

Ngoài ra, để triển khai hợp đồng O&M trong công tác quản lý, vận hành đường cao tốc thuận lợi, việc cần có các quy định, hướng dẫn cần thiết, đặc biệt, cần chi tiết về những điều khoản trong hợp đồng O&M để cả phía Nhà nước và nhà đầu tư tư nhân có thể thương thảo và tổ chức vận hành những dự án cao tốc hiệu quả.

Phương Thảo